* ( تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ ، وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ، إِنَّ الله كانَ بِكُمْ رَحِيماً ) * ( اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد ، داراييهاى موجود در ميان خود را به باطل مخوريد ، مگر اين كه به موجب يك نوع بازرگانى مورد رضايتى از طرف شما باشد ، و خودتان را مكشيد ، چه بدون شك خدا نسبت به شما مهربان است . ) اكنون ضمن بحثى در بارهء اين آيه ، تأييدى را كه مىخواستيم از آن استفاده كنيم ، روشن مىسازيم : طبرسى ، در « مجمع البيان » و فخر رازى ، در « تفسير كبير » در بارهء اين جمله آيه * ( وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ) * مطالبى را بيان كرده‌اند ، كه هيچ يك از آن مطالب ، با ديگرى منافات ندارد ، زيرا همه آنها مصداقهاى گوناگونى تحت يك جامع كه ذيلا آن را بيان مىكنم قرار دارند و در آن مندرجند . جامع مشترك عبارت است از : « عدم اضرار به خود و ديگر افراد جامعه » و بسيار روشن است كه اين اضرار ، شامل همه مصاديق خود مىشود و تمام انواع اضرار را در بر مىگيرد . يعنى اضرار مالى ، آن هم با همه انواعش و تمام مراتبش ، از كمترين مقدار گرفته تا تمام دارايى انسان . نيز اضرار جانى ، آن هم با همه انواع و مراتبش از كوچكترين مرحله جنايت گرفته تا قتل نفس .
بنا بر اين ، ممكن است وَلا تقتُلُوا أَنفُسَكم حكمى باشد مستقل ، چنانكه در * ( « وَلا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ » ) * گفتيم . و در اين صورت ، با توجه به معناى عمومى « خود » ( نظر به جامع مشترك ) شامل همه گونه نابودى انسانى ، از نظر اقتصادى ، حقوقى ، اخلاقى ، جانى و جز آن خواهد بود . و همه اين موارد را در بر خواهد گرفت .
ممكن است اين جمله * ( وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ) * بيان معلول و اثر و نتيجه جمله پيشين باشد يعنى * ( لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ ) * چنانكه سومين احتمال طبرسى در اين مورد ، همين است . بنا بر اين مضمون ، آيه چنين است : نبايد شما افراد جامعه ، با وسايل باطل و هدر دادن ارزشهاى كالا و كار ، روابط مالى خود را با يكديگر مختل سازيد كه اين اختلال ، به نابودى و نيستى خودتان خواهد انجاميد . به نظر مىرسد كه اين آيه ، روشنترين مضمون را در تنظيم امور مالى به دست مىدهد و اهميّت حياتى مسايل اقتصادى را بيان مىكند .

62