و در چه محدوده حرام است ؟
پاسخ - اگر آنها با ما يك حالت تنش ، تزاحم و تضاد دارند همان گونه كه آنها هم به زشتترين صورت ، مسلمانان را اهانت مىنمايند مثلا از اسلام فقط دو تا شتر و بيابانهاى بىسر و ته را نشان مىدهند با چند نفر عرب بيابانى كه تنها در همهء دنيا شتر را مىشناسند ، قطعى است كه مقابله به مثل نه بيشتر جايز است ولى اگر موجب انتقام كشى بيشترى باشد قطعا جايز نيست ، خلاصه ملاك آن است كه اگر واقعا باعث خسارت بيشتر مىشود آنها را از ما دورتر نموده ، حقد و كينه آنها را تشديد مىكند ، نبايد اين كار را بكنيم .
* ( وَلا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ الله فَيَسُبُّوا الله عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ ) * ( شما مؤمنان به كسانى كه غير خدا را مىخوانند دشنام ندهيد تا مبادا آنها نيز از روى دشمنى و جهالت خدا را دشنام دهند . ) [1] ولى اگر او دارد به مردم ما اهانت مىكند ، مقابله به مثل از باب * ( فَاعْتَدُوا عَلَيْه بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَيْكُمْ « ) * [2] هيچ اشكالى ندارد .
سؤال - آيا طنز در قرآن وجود دارد يا نه ؟ در سيرهء عملى اهل بيت عليهم السّلام چطور ؟
بعضى آيات شريفه قرآن مستحضريد كه تمثيلات و اشارات و كنايات است ، اينها را مىشود طنز به حساب آورد يا نه ؟ در مجالس و سؤالهاى قبلى كه با حضرت عالى داشتيم ، آيهء * ( ذُقْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ ) * [3] * ( ) * ( « عذاب دوزخ » را بچش كه تو بسيار عزيز و گرامى هستى ) ، را مطرح فرموديد كه طنز است مىخواستيم توضيح بدهيد و وجه طنزش را بيان فرماييد و همين طور در آيات ديگر مثل :

[1] سورهء انعام ، آيهء 108
[2] سورهء بقره ، آيهء 194
[3] سورهء دخان ، آيهء 49

344