تفاوتهاى دو نظام حقوق بشر از ديدگاه اسلام و غرب 1 - در نظام حقوق بشر از ديدگاه غرب ملاك و منابع تفسير و توضيح مواد و بندهاى آن معين نگرديده و نيز معلوم نشده است كه چه مقامهايى حق دارند در تفسير و تغيير دادن اين حقوق دخالت كنند . در صورتى كه در اسلام ملاك تفسير و به وجود آوردن تغيير و مقامهايى كه مىتوانند دخالت كنند تعيين شده است : « ملاك تفسير نياز مواد به توضيح و تسهيل استفاده از حقوق مزبور است ، منابع تفسير خود منابع اسلامى ، ( كتاب ، سنت ، اجماع و عقل ) است ، و مقامهايى كه مىتوانند تغييرى در مواد يا بندهاى حقوق بشر از ديدگاه اسلام بدهند كارشناسان حقوقى و قانونى ، و در درجهء بالاتر ، فقهاى جامع الشرائط براى ولايت و زعامت مسلمين هستند » .
2 - مشروعيت حقوق و آزادىهاى مقرّره در اعلاميهء حقوق بشر از ديدگاه اسلام و اعلاميهء حقوق بشر از ديدگاه غرب مشروط به موافقت آنها با احكام شرع اسلامى است .
3 - آن قسمت از جوامعى كه مردم آنها معتقد به دين اسلام نيستند ، از نظر حقوق و آزادىها و تكاليف ، ملزم به آن قوانينى هستند كه خود را ملتزم به آنها مىدانند و اسلام آنان را به قبول عقايد و احكام و حقوق و آزادىهاى مقرّر در قوانين خود مجبور نمىسازد مشروط به اين كه مزاحم جوامع اسلامى و معتقدات آن نباشند . در صورتى كه حقوق بشر از ديدگاه غرب لزوم عمل به اعلاميهء جهانى حقوق بشر از ديدگاه غرب را براى همهء مردم روى زمين ( مخصوصا براى جوامعى كه زعماى آنها به هر علتى آن را امضاء كرده‌اند ، خواه ملت آنان امضاى آن زعما را قبول داشته باشند يا نه ) تعميم مىدهد .
4 - در دو تبصرهء مادهء سى و يكم اعلاميهء حقوق بشر از ديدگاه اسلام آمده است كه به جهت اختلاف نظر فقهاى اسلامى در مسايل فقهى ، براى آن كه اين اختلاف موجب اختلاف در حقوق بشر از ديدگاه اسلام يا اجراى آن نگردد ، بحث و بررسىهاى مستمر به وسيلهء كنگره‌ها و سمينارهاى مرتب ضرورت دارد ، در صورتى كه اين تبصره را در اعلاميهء جهانى حقوق بشر از ديدگاه غرب نمىبينيم ، با اين كه قطعا چنين تحقيقات و بررسىهاى مستمر در بارهء خود مواد و بندهاى آن نيز مانند حقوق بشر از ديدگاه اسلام ضرورت دارد و اين تحقيق و بررسى باعث مىشود كه اعلاميهء حقوق بشر از ديدگاه

226