است . ممكن است با اندكى تسامح ، تاريخ دوم را تاريخ كتابت رساله بدانيم .
ملا محمد طاهر بر اساس مشى اخبارى خود ، در ابتداى نقد ، پس از بيان نخستين اظهار نظرهاى شوشترى ، به اثبات حقانيت جريان اخبارى پرداخته و نگرش اصولى و اجتهادى را مورد انتقاد قرار مىدهد . به اعتقاد وى « علماى متقدّمين اماميه را اعتقاد اين است كه نماز جمعه واجب عينى است بى آن كه وجود نبىّ يا وصىّ يا نايب عام شرط بوده باشد » . پس از آن يكايك ادلهء شوشترى را نقل و سپس رد كرده و اين مشى تا آخر اين رساله ادامه يافته است . بنابر اين بايد توجه داشت كه بخش عمده يا به عبارتى ، متن كامل رسالهء شوشترى هم در اين رساله درج شده است .
عمدهء استدلالهاى نخست شوشترى نقد استدلال به آيهء شريفه سورهء جمعه براى اثبات وجوب عينى است كه ضمن آن به دوازده مورد اشكال در اين استناد پرداخته است ! در اين زمينه و همچنين مباحث بعدى ، مسائل طرح شده توسط شوشترى ناظر به رسالهء نماز جمعهء شهيد ثانى است .
شوشترى به مناسبت ، در اشكال دوازدهم در استدلال به آيهء سورهء جمعه ، از اصل اجتهاد دفاع كرده و بر آن است كه حتى اگر اجازهء مجتهد جامع الشرائط براى اقامهء جمعه لازم باشد ، اوضاع روزگار او چنان است كه در ميان كسانى كه متصدى اين منصباند ، كسى كه تمامى خصوصيات يك مجتهد را داشته باشد ، يافت نمىشود . به گفتهء وى « اليوم در متصديان امامت اين نماز ، هيچ يك از اين شروط [ شروط اجتهاد ] تحققى ندارد » . وى در اين بحث به ضعف استدلال به مقبولهء عمر بن حنظله پرداخته و در اين باره كه مجتهدان جز در امر دعاوى و قضا اختيارات امامان را داشته باشند ، اظهار ترديد كرده است . وى در اينجا ضمن طعنه بر فقهايى كه به نوعى قصد آن دارند كه پادشاهى را كه نيابت پادشاه من عند الله است ، بدين لباس اثبات نمايند ، تلويحا آنان را متهم به دنياگرايى كرده ، خود را منزّه از آن گرايشها دانسته ، مىنويسد : اما ما را . . . منظور نظر به غير از خداى اكبر نيست و زخارف كاسدهء فاسدهء دنيوى را معدوم مطلق دانسته‌ايم . . . در شكست خود كوشيده‌ايم و پشت پا بر جميع اعتبارات مستعار دنيوى زده ، خود را لاشى مطلق انگاشته‌ايم » ! اين مبحث شوشترى سبب شده است تا ملا محمد طاهر باز به دنبال تشريح مفهوم اجتهاد رفته از مشى اخبارى خود دفاع كند .
اين نكته هم افزودنى است كه طبق معمول ، بخش عمده‌اى از مباحث طرح شده در اين قبيل رساله ها و از جمله همين رساله ، اختصاص به بررسى ديدگاه فقهاى كهن دارد كه هر كس به مذاق خود از آنها برداشت كرده و كوشيده تا رأى آنان را موافق خود نشان دهد .
از نكات شگفت آن است كه ملا عبد الله شوشترى پدر ملا حسنعلى قائل به وجوب عينى

616