إسم الكتاب : ادوار فقه و كيفيت بيان آن ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 505)

دانشمندان شيعه مسطور است ، و مىتوان در مجموعه فهارس كتب نظير فهرست نجاشى و منتهى المقال شيخ ابو على و نيز كتب شرح حال رجال ، مانند منهج المقال فى تحقيق احوال الرجال و غيره ، به تفصيل آن دست يافت .
اما عمر بن خطاب و تابعانش ، نه در مرحله نخست و نه در اوايل دوره دوم به تدوين فقه و حديث نپرداختند ، بلكه در اواسط مرحله دوم كه نيمه‌هاى سده دوم هجرى بود اين كار را شروع كردند .
بدين نحو كه نخستين فرد از فقهاى اهل سنت كه پس از وفات پيامبر اكرم ( ص ) تصميم به تدوين سنت نبوى گرفت ، شخص عمر بود ، ولى پس از مشورت با جمعى از صحابه و كسب نظر آنان در كار خود مردد شد ، و مدت يك ماه خير و صلاح را از خدا مىطلبيد ، و به گفته خود او چون عزم الهى به ترك اين عمل تعلق گرفت ، او نيز از تصميم خود منصرف شد و مردم را از آن بازداشت . به همين جهت احدى از پيروان او يا خلفاى پس از او به تدوين و كتابت حديث دست نيازيدند ، و اصحاب و تابعين آن را تنها سينه به سينه نقل مىكردند . تا اين كه زمان خلافت عمر بن عبد العزيز فرا رسيد ، و چون او مرگ دانشمندان و علما را يكى پس از ديگرى مشاهده كرد ، از تلف شدن و نابودى احاديث هراسان گشت ، و به تدوين فقه و حديث و گرد آورى آن فرمان داد و در نامه اى كه از شام به ابو بكر بن حزم ، محدث بزرگ مدينه فرستاد چنين نوشت : در حديث پيامبر نظر كن ، و آن را ثبت و ضبط نما ، زيرا من از نابودى علم و مرگ عالمان در هراسم . « صحيح بخارى - ج 1 ، ص 23 ، باب كيف يقبض العلم » .
ولى عمر بن عبد العزيز پيش از دستيابى به اهداف خود ، در آغاز قرن دوم درگذشت ، و روى همين جهت است كه گر چه او فرمان به تدوين حديث داده ليكن تا نيمه قرن دوم هيچ مجموعه اى از سنن و فقه و حديث نزد برادران اهل سنت مشاهده نمىشود .
در اينجا بىمناسبت نيست كه به سخنان محدثين اهل سنت در اين زمينه اشاره شود تا علت تاخير در ضبط احاديث نزد آنان از گفته‌هاى خود ايشان روشن شود .
سيوطى در كتاب « تنوير الحوالك فى شرح موطأ مالك » چنين مىگويد : عروة بن زبير نقل كرده است كه عمر بن خطاب تصميم گرفت كه سنت نبوى را بنويسد ، و در اين مورد با اصحاب پيامبر ( ص ) به رايزنى پرداخت ، تمام اصحاب او را بدين كار تشويق و ترغيب كردند ، ولى عمر در حالى كه مردد بود ، يك ماه درنگ كرد و راه خير را از خداوند

38