كند [1] احتياط واجب و ، واجب كه فتوا مىباشد در يك امر با يكديگر تفاوت دارد و آن اين است كه احتياط واجبى كه مجتهد عنوان مىكند در صورتى كه منشأ و سبب آن ، علم اجمالى نباشد ، مقلد او در آن مسأله مىتواند به مجتهدى كه فتوا دارد مراجعه كند البته در صورتى كه او در آن موضوع فتوا داشته باشد ولى فتوايى را كه مجتهد عنوان مىكند مقلد او نمىتواند به ديگرى رجوع نمايد ، و اين تفاوت را مىتواند با علامت مشخص در ذيل صفحه تعيين نمايد ، اما در صورتى كه منشأ احتياط مجتهد علم اجمالى باشد آن احتياط در حكم فتوا است و مقلد نمىتواند به مجتهد ديگرى رجوع كند اگر چه او داراى فتوا در مسأله باشد ، و از قبيل احتياط مطلق ، محل تأمل و محل نظر ، و مسأله را مردد مطرح كردن و غيره . . مىباشد .
تعبيرات اجتهادى ديگرى كه در رساله‌ها بايد تغيير كند عبارت است از : اقوى ، اقرب ، اشبه ، خالى از قوت نيست ، اظهر اين است ، ظاهر اين است ، بعيد نيست و مانند آنها كه تعبيرات فنى اجتهادى و خاص كتب علمى و بيانگر كيفيت از استظهار ادله است بايد در رساله‌ها تغيير كند و در موارد آنها به صورت فتوا ( لازم است ) بيان شود زيرا همه اينها براى مقلدين در حكم فتوا كامل و تمام است كه حتما بايد بر طبق آن عمل كنند گر چه براى مجتهد اين تعبيرات در مقام فتوا در وقت استظهار از ادله همان طور كه قبلا اشاره شد با هم فرق مىكند زيرا گاهى دلالت او در نزد مجتهد ، تمام و قطعى و زمانى ناتمام و غير قطعى مىباشد و آن زمان كه قطعى است گاه معارض دارد و يك وقت معارض ندارد و زمانى كه داراى معارض است ، آن معارض گاهى ضعيف و هنگامى قوى است و آن كه قطعى است و معارضى ندارد گاهى اجماع بر خلاف دليل در مسأله اجتهادى قائم مىباشد و زمانى قائم نيست و آن كه اجماع بر خلاف ندارد گاهى شهرت بر خلاف آن قائم است و زمانى قائم نيست و آن كه دلالتش قطعى و معارض دارد ، گاهى جمع موضوعى بين آنها ممكن است و گاهى ممكن نيست و هنگامى كه جمع موضوعى بين آنها امكان ندارد ، جمع حكمى گاهى ممكن است و گاهى ممكن نيست در نتيجهء اين فروض ، تعبيرات مجتهد در رساله‌ها براى بيان احكام و مسائل ، مختلف مىشود ولى فاقد هر گونه سود عملى براى مقلدان است و اين گونه تعبيرات علاوه بر اين كه مشكلى را براى آنها حل

[1] فائده تعبير مذكور براى مقلد اين است كه مواجه با مشكلى در فهم و شناخت وظيفه خود نمىشود .

289