عباراتى كه خود برمىگزيدند مىنگاشتند .
< فهرس الموضوعات > كتابهاى فقهى اين دوره < / فهرس الموضوعات > كتابهاى فقهى اين دوره گو اين كه در اين مرحله كتابهاى فقهى بسيارى به رشتهء تحرير درآمده است ، ولى همه به صورتى يكنواخت تأليف نشده است ، به عنوان نمونه مىتوان گفت برخى از آنها شامل همهء ابواب فقه است ، و پاره اى مشتمل بر بخشهايى از بحثهاى فقهى ، بعضى مانند كتابهاى انتصار و ناصريات سيد مرتضى تنها در بر دارندهء مسائلى است كه شيعه در آن اختلافاتى ندارد ، برخى مثل مختلف علامه شامل مسائل اختلافى شيعه است ، و پاره اى از كتابهاى فقهى نظير خلاف شيخ طوسى و تذكرهء مرحوم علامه مشتمل بر مسائلى است كه مورد اختلاف ميان شيعه و سنى است .
جمعى از فقهاى اين دوره بودند كه تنها به نوشتن يك كتاب فقهى بسنده نمىكردند ، بلكه به دلايل گوناگون دست به كار تأليف چندين كتاب مىشدند ، نظير مرحوم علامه حلى كه كتاب « تبصرة المتعلمين » را به صورت مختصر و موجز نوشت ، و آنگاه « تذكرة الفقهاء » را با شرح و بسط تأليف كرد .
< فهرس الموضوعات > اولين كتاب فقهى در اين دوره < / فهرس الموضوعات > اولين كتاب فقهى در اين دوره نخستين كتاب فقهى كه با مشخصات دورهء سوم تأليف گشته است و به جامعهء علمى عرضه شده ، كتاب « مبسوط » مرحوم شيخ طوسى است . كتاب مبسوط ، مجموعهء بسيار گرانسنگ و نفيسى است كه نكات فقهى ارزنده اى را در بر دارد ، از اين رو از درخشندگى و برجستگى ويژه اى برخوردار مىباشد ، و در ديدگاه فقهاى اعصار مختلف جايگاه بسيار بلندى را داراست .
مهمترين ويژگيهاى كتاب مبسوط بدين قرار است :
1 - تمامى ابواب فقه از باب طهارت تا ديات را در بر دارد .
2 - اصول همهء مسائل و تفريعات گوناگون را بيان كرده است .
3 - از آنجا كه شيخ نخستين كسى است كه باب اجتهاد را به گونه عملى گشود ، در كتاب خود توانست فروع بسيارى را متذكر شود . شرح اين مطلب را در بحث مستقلى تحت عنوان ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى مطرح نموده‌ام .

230