در نظر هر مكتب ، عمل بر طبق ارزشها و كسب آنها موجب فضيلت و شرافت و طهارت روح يا جسم آدمى است . و از سوى ديگر ارتكاب ضد ارزشها ، باعث رذالت ، پستى و خباثت و نجاست روحى و جسمى كسانى است كه به ضد ارزشها ، آلوده شده‌اند .
اين گونه باور در هر مكتب عقيدتى و اخلاقى جارى است ، و چه بسا از مقدمات وجودى آن به شمار مىرود . در مكتب اسلام نيز چنين باورى مطرح بوده و هست و در يك نگرش كلى مىتوان آن را چنين بيان داشت : ايمان به خدا و رسالت رسول اكرم ( ص ) و آن چه از لوازم قطعى آن دو است ، موجب فضيلت و شرافت و مستلزم طهارت روح و جسم است ، و از سوى ديگر كفر و شرك و الحاد و ارتكاب خباثت و رذايل اخلاقى و آلودگى به نجاستهاى مادى عامل خباثت و نجاست روحى و جسمى انسان مىباشد .
صريحترين آيات در قرآن پيرامون موضوع ياد شده چنين است كه مىفرمايد : * ( « يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا » ) * ( توبه / 28 ) يعنى : اى كسانى كه ايمان داريد ، حق اين است كه مشركان نجسند پس به مسجد الحرام نزديك نشوند .
در اين آيه شريفه ، مشركان به دليل شركشان در مقام پرستش بتهاى خود كه مستلزم انكار ارزشهاى عقيدتى و عملى اسلام و گرايش به ضد ارزشهاست ، نجس معرفى شده‌اند .
پس سخن اساسى در اين است كه منظور از نجاست مشركان چيست ؟ آيا منظور آلودگى و خباثت روحى و فكرى و عقيدتى آنان است ؟ يا علاوه بر آن ، نجاست ظاهر و بدن آنها نيز مورد نظر است . و در صورتى كه آلودگى فكرى و نيز نجاست ظاهرى و بدنى مشركان مورد نظر باشد ، آيا اين نجاست به دليل عدم پرهيز آنان از نجاستهايى چون خون و پول و شراب و . . است ؟ يا منشأ آن نجاست ذاتى مشركان مىباشد ؛ همانند سگ و خوك كه ذاتا نجس هستند ؟
سؤال ديگر كه به دنبال اين مطلب مطرح خواهد شد اين است كه اگر منظور آيه نجاست ذاتى مشركان باشد ، آيا اين حكم در مورد اهل كتاب ( يهود ، نصارى و احيانا مجوس ) و ملحدان ( ماده گرايان ) نيز جارى است يا شامل آنها نمىشود ؟
در اين نوشته سعى بر اين است كه به پرسشهاى ياد شده پاسخى تحقيقى و مستدل و مبتنى بر اجتهاد در منابع فقه اسلامى ارائه دهيم . چرا كه امروز زندگى اجتماعى

124