پيشرفت علم فقه از اهميت بسيارى برخوردار است .
< فهرس الموضوعات > ج - محيطهاى علمى < / فهرس الموضوعات > ج - محيطهاى علمى يكى از عوامل مهمى كه در تكامل علم فقه دخالت داشته ، وجود محيطهاى علمى بوده كه در آن شخصيتهاى فرهنگى و فقهى بزرگى ديده مىشدند .
هنگامى كه مكتب فقهى از مكه دار الارقم به مدينه منوره منتقل شد تاثير در پيشرفت آن هويدا شد و نيز هنگامى كه از مدينهء منوره به كوفه منتقل شد ، تأثير فراوانى از محيط علمى حاكم بر كوفه پذيرفت ، زيرا آن زمان ، در كوفه انديشمندان بسيارى وجود داشتند . انتقال از كوفه به قم و رى ، و از آنجا به بغداد ، و از آنجا به نجف اشرف نيز تأثير زيادى بر آن داشت .
لازم به توجه است كه براى هر يك از اين مراكز علمى فقه شيعه ، سهم بسزايى در تبلور ، رشد و نمو و گوناگونى فروع مسائل فقهى منظور مىشود .
< فهرس الموضوعات > د - قابليتهاى فردى فقهاء < / فهرس الموضوعات > د - قابليتهاى فردى فقهاء قابليتها و شايستگيهاى فقهى از جهت فكر ، دور انديشى و آرمانهاى فردى نيز در هر مرحله تأثير بسيارى در تكامل علم فقه داشته است .
از اينجا مىتوان گفت كه : نظريات جديد شيخ انصارى - قدس سره - در بحثهاى فقهى و اصولىاش در مرحلهء هشتم تطور فقه همان طور كه هر گز بىرابطه با تأثير محيط زندگى ، پيشرفت زمان و تكامل مرحله اى فقه در دوره‌هاى پيش از او نبوده ، ارتباط تنگاتنگى نيز با قابليتهاى شخصى وى داشته است . و اين امر در رابطه با همه فقهاء - قدس الله اسرارهم - اين چنين است .
در ميان فقهاى يك زمان آن كه از مواهب علمى بيشترى بهره مند باشد ، بدون شك ، نظرياتش ارزش بيشترى دارد ، و مبانى علمى او از استحكام بالاترى برخوردار است ، و بازدهى فرهنگى او همواره بيش از ديگران خواهد بود .
در پرتو اين عوامل ، سعى داريم تا ادوار گوناگون تطور فقه را مورد بررسى قرار دهيم ، و مكاتب مختلف آن را همراه با چهره‌هاى برجسته هر دوره معرفى كنيم . زيرا آشنايى با ادوار مختلف فقه و تاريخ آن ، بر اساس اختلاف محيطها و احوال و موقعيتها ، و تفاوت زمانها و گوناگونى پديده‌ها كه ناشى از اختلاف ديدگاهها و نظريات و تعدد عقايد و افكار است ؛ موجب مىشود تا فقيه از شناخت ، آگاهى و روشنى بيشترى بهره مند شود .

12