همان است كه ما گفتيم . » در مقدمهء شرح كرمانى بر صحيح بخارى در ترجمه بخارى آمده : « محققان اجماع و اتفاق نموده‌اند بر اين كه كتاب او بعد از قرآن صحيحترين كتابهاست . » مبالغه و افراط در تعريف صحيح بخارى از جانب شيخ محمد بن عبد الرحمن نقل شده است كه من با استادم شيخ عبد المعطى تونسى به زيارت حرم حضرت رسول در مدينه منوره رفتيم ، در حرم سخنانى از او مىشنيدم كه مفاد آن را نمىفهميدم ، پس از بازگشت از حرم از او پرسيدم كه سخنان شما در حرم چه بود و با چه كسى سخن مىگفتيد ؟ در پاسخ گفت : من براى وارد شدن به حرم از حضرت رسول استيذان نمودم و او به من اجازه فرمود ، بعد از ورود به حرم به او عرض كردم آيا تمام احاديثى را كه بخارى از شما نقل كرده است صحيح است يا نه ؟ در پاسخ فرمود بلى تمام آنها صحيح است . عرض كردم تمام احاديث آن را از شما نقل كنم ؟ در پاسخ گفت بلى از زبان من نقل كن . » در هدى السارى ( ج 2 ) و مقدمه ارشاد السارى ( ص 48 ) از ابو زيد مروزى نقل شده است كه مىگفت : « من در مسجد الحرام در ميان ركن و مقام حضرت ابراهيم عليه السلام خوابيده بودم كه پيامبر خدا را در عالم خواب ديدم . به من فرمود يا ابا زيد كتاب شافعى را مىخوانى ولى كتاب مرا نمىخوانى ؟ عرض كردم كتاب شما كدام است ؟ حضرت در پاسخ فرمود : جامع محمد بن اسماعيل ( بخارى ) . » علامه فريد وجدى در كتاب گرانسنگ و ارزشمندش دائرة المعارف ( ج 3 ، ص 482 ) مىگويد : « بعضى در بارهء صحيح بخارى آن چنان راه افراط را پيموده‌اند كه حتى به بعضى مزد و اجرت مىدهند تا احاديث اين كتاب را براى جلب بركات و خيرات آسمانى بخوانند ( مانند قرآن ) » .
در تهذيب الاسماء و اللغات ذهبى ( ج 1 ، ص 68 ) و تاريخ بغداد ( ج 2 ، ص 10 ) از فربرى ( كتابدار بخارى ) نقل كرده‌اند كه او گفته است : « شبى پيامبر خدا را در خواب ديدم ، از من سؤال فرمود كجا مىروى ؟ در پاسخ گفتم نزد محمد بن اسماعيل بخارى ، حضرت فرمود سلام مرا به او برسان . »

77