از آن چه گفته شد معلوم مىگردد كه ادعاى « تاثير فقه رومى در فقه اسلامى » در بعضى احكام ، دسيسهء مستشرقين و امرى بىاساس است . فقه اسلامى مجموعه احكامى است كه از ادله شرعى استنباط شده و اگر مستند به دليل نباشد جزو مسائل فقه اسلامى به شمار نمىرود .
آغاز پيدايش عنوان فقه عنوان فقه به معناى اصطلاحى آن پيش از هجرت پيامبر از مكه به مدينه منوره مصطلح و رايج نبوده ، بلكه پس از هجرت پديد آمده است . زيرا آيات الاحكام - كه تقريبا حدود يك سوم قرآن است - در مدينه منوره فرود آمد و آياتى كه در مكه مكرمه نازل شده مربوط به اصول اعتقادى اخلاقى ، اجتماعى و . . مىباشد . ولى از پاره اى احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله استفاده مىشود كه پيش از آن فقه به معناى مجموعه قوانين الهى به كار رفته ، ليكن اين عنوان نزد اماميه اصطلاح نشده است .
به هر حال ، اين عنوان با مطرح شدن احكام شرعى ، يعنى پس از هجرت پيامبر پديدار شد . چه ، حضرت پيامبر ( ص ) پس از بعثت ، مدت سيزده سال در مكه اقامت گزيدند و سپس حدود ده سال در مدينه ماندند ، و در طول اين 23 سال آيات قرآن نازل مىشد ، ولى آيات مكى - كه حدود دو سوم قرآن را شامل مىشود - در مجموع ، بيانگر احكام نبوده ، بلكه در تبيين مسائلى از قبيل اصول اعتقادى ، دعوت از عموم براى ايمان آوردن به خدا و پيامبر و روز رستاخيز ، امر به نماز و فرا خواندن به وارستگيهاى اخلاقى ، مانند راست گويى و امانتدارى و بازداشتن از كارهاى زشت و ناپسند مثل زنا و قتل ، و نهى از كم فروشى و نظاير آن خلاصه مىشد . بنا بر اين ، جهت اصلى تشريع در مكه متوجه ثبات در عقايد و اصلاح مفاسد عقيدتى و نبرد با شرك و الحاد و مانند آن بود ؛ نه به سوى بيان احكام و مسائل فقهى .
اما آيات مدنى كه پس از هجرت در مدينه نازل شده و تقريبا يك سوم قرآن است ، همه بيانگر احكام و قوانين شرعى است . در اين ايام و سالها ، آيات فرود مىآمد و پيامبر آن را براى مردم تلاوت مىفرمود . آياتى كه مسائل مربوط به وقايع و رويدادهاى جامعه را در بر داشت ، و بر طرف سازندهء مشكلات اجتماعى و فردى و سياسى بود . آياتى كه متضمن مسائل معاملاتى نظير بيع و اجاره و رهن و ربا و مسائل حقوقى مانند حد زنا و سرقت و جناياتى مانند قتل عمد ، و مسائلى از قبيل شهادت در زنا و غيره بود . آياتى كه

7