تكامل و ركود فقه اجتهادى اهل سنت الف : اوان تكامل فقه اجتهادى اهل سنت دوران حكومت عباسيان كه از سال 132 هجرى آغاز گرديد و در سال 656 پايان پذيرفت ، شكوفاترين دوران فقه اجتهادى جامعه اهل سنت به حساب مىآيد . زيرا در اين دوران زمينه مباحثات علمى و مناظرات فقهى ميان مجتهدان و فقيهان اهل سنت گسترش بيشترى يافته بود و در نتيجه نوعى تفاهم و تكامل در نظريات علمى آنان را به دنبال داشت . چرا كه تبادل نظر و مواجههء انديشه‌ها و برداشتها و استعدادهاى گوناگون با يكديگر به طور طبيعى باعث حل معضلات و كشف خطاها و جبران كاستيها مىگردد .
شيوهء مناظره و مباحثه در اين دوران تنها مورد استفادهء مجتهدان نبود ، بلكه استادان و شاگردان نيز آن را به كار مىبستند . عبد الله بن عباس ( م 68 يا 70 يا 71 ) با استادش زيد بن ثابت و ابو حنيفه ( 80 - 150 ه ق ) پيشواى مذهب حنفى با استادش رئيس مذهب جعفرى امام جعفر صادق ( ع ) ( 80 يا 83 - 148 ه ق ) و محمد بن ادريس شافعى ( 150 - 204 ) پيشواى مذهب شافعى ، با استادش مالك بن انس ( 95 يا 93 - 179 ه ق ) پيشواى مذهب مالكى ، و گروه زيادى از تابعين با صحابه مناظره داشتند . و اين شيوهء پسنديده و سنت حسنه هيچ گاه بىحرمتى و سوء ادب تلقى نمىگرديد . و به راستى اگر اين شيوه به شكل صحيح و اسلامى و اخلاقى به كار گرفته شود و در آن از الفاظ ناشايست و عبارتهاى تند و توهينآميز پرهيز گردد ، بهترين روش است كه

63