قبلا به چاپ رسيده است . [1] 2 - شيخ مفيد اگر چه معروف است كه با استادش ابن جنيد در عمل به قياس مخالفت كرده ، ولى به عقيده من قياس مورد قبول ابن جنيد ، قياس تشبيه و تمثيل ، كه عالمان شيعه قبول ندارند ، نبوده است ، بلكه قياس منصوص العله بوده كه مورد پذيرش بيشتر عالمان شيعه مىباشد ، زيرا قياس منصوص العله در آن عصر مورد بحث مجتهدان بوده است و شيخ مفيد و سيد مرتضى آن را معتبر نمىدانستند .
منابع اجتهادى شيخ مفيد شيخ مفيد منابع اجتهاد را همانند مجتهدان ديگر اماميه عبارت از كتاب و سنت و اجماع مىدانست ، و در رساله اصولى خود به مبحث عقل اشاره كرده و آن را به عنوان يكى از راههاى شناخت احكام پذيرفته و مىنويسد : اصول احكام عبارت است از : كتاب ، سنت و سخنان امامان معصوم . ( ع ) وى سپس در ادامه مىنويسد : از سه راه مىتوان به اين اصول دست يافت :
1 - به گونه شفاهى ، 2 - از راه اخبار ، 3 - از راه عقل .
او در كتاب اوائل المقالات به اين مطلب تصريح كرده و مىگويد : « هو ( عقل ) سبيل إلى معرفة حجية القرآن و دلائل الاخبار ) . [2] اكنون نظر عالمان پس از شيخ مفيد را نسبت به نقش عقل در استنباط احكام بيان مىكنيم :
پس از شيخ مفيد ، مجتهد نو انديش ، شيخ طوسى به توضيح نقش عقل در شناخت مسائل و موضوعات و احكام پرداخته و در كتاب عدة الاصول معلومات را به دو بخش تقسيم كرده است :
الف - اكتسابى ( نظرى ) . ب - ضرورى . منظور او از معلومات اكتسابى معلوماتى است كه از طريق براهين عقلى يا دلايل نقلى حاصل مىآيد . و نيز منظور از معلومات ضرورى ، امور بديهى و واقعياتى است كه وجود دارد و شناخت و اثبات آنها نياز به استدلالهاى

[1] كتاب ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى .
[2] اوائل المقالات ، شيخ مفيد ، ص 11 .

385