كتاب به دست مىآيد آن چه را كه مفيد بر او املاء كرده بدان افزوده است ، پس ترديدى نيست كه اين كتاب از مفيد است و تشكيك برخى از محققان وجهى ندارد .
شيخ مفيد به خاطر مباحثات و مناظراتى كه با اساتيد و عالمان بزرگ مذاهب اسلامى و نيز فرقه‌هاى گوناگون از قبيل معتزله ، مجبره ، حشويه ، ناصبيه ، زيديه ، كيسانيه ، اسماعيليه ، قرامطه ، مباركه ، ناووسيه ، سمطيه ، فطحيه ، واقفيه ، بشريه و جز اينها و بخصوص بحثهايى كه با قاضى ابو بكر باقلانى ، عبد الجبار معتزلى ، قاضى ابو بكر بن سيار ، قاضى عمانى ، ابو بكر دقاق ، ابو عمرو شطوى و غيره داشته است ، در بين آنان از شهرت ويژه برخوردار شده است .
او در مقام بحث امور لازمى را رعايت مىكرد كه از آن جمله است :
1 - براى انديشه‌ها و افكار مذاهب احترام قائل بود و با متانتى خاص به نقد و بررسى آراء مىپرداخت و هر گاه دليل متينى را ذكر مىكردند مىپذيرفت .
2 - در بحث و مناظره دليلى را براى آنها يادآور مىشد كه مورد پذيرش قطعى آنها قرار گيرد .
3 - مقيد بود مناظره و بحث در مسائل نظرى در جوى سالم و آرام و به دور از جمود و تعصب و بر اساس حسن نيت و تفاهم انجام پذيرد .
و بدين جهت بود كه او توانست فقيهان و متكلمان آن عصر را از طريق برخورد صحيح اسلامى و پسنديده و معقول ، فريفته و شيفته خويش كند ، به گونه اى كه شخصيتهاى بزرگى از بلاد دور و نزديك به ديدار او شتافته و همواره مجالس او را كانون گرم بحثها و گفتگوهاى فقهى و كلامى قرار مىدادند .
مفيد از ديدگاه مجتهدان شيعه شيخ طوسى در كتاب فهرست خود در بارهء او مىگويد :
محمد بن محمد بن نعمان مفيد ، معروف به ابن معلم از جمله متكلمان اماميه است كه رياست آنها به او منتقل گشت . وى در علم كلام و فقه بر همه پيشى داشت و بسيار خوش حافظه ، زيرك و حاضر جواب بود . [1]

[1] فهرست ، شيخ طوسى ، ص 157 .

379