إسم الكتاب : ادوار فقه و كيفيت بيان آن ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 505)

زمان علم و دانش و تمدن و فرهنگ امت اسلامى در ابعاد گوناگون به گونه چشمگيرى پيشرفت داشت و مسلمانان به عنوان پيشگامان علم و دانش درخشيدند .
در آن زمان بغداد علاوه بر اين كه يك مركز سياسى به حساب مىآمد بلكه به عنوان يك پايگاه علمى و معنوى نيز محسوب مىگشت ، از اين رو عالمان بزرگى در آن ظهور كردند . و به دليل موقعيتى كه داشت مركز تجمع عالمان مذاهب گوناگون اسلامى شد .
هم چنين در آن عصر پيروان مذاهب اسلامى در صدد دفاع از بينشها و اعتقادات مذهبى خود برآمدند و آن چه در آن عصر جلب نظر مىكند اين است كه عالمان مذاهب اين را درك كرده بودند كه رشد علم و دانش در دامان انديشه است و انديشه نياز به آزادى دارد و لذا عالمان مذاهب آزادانه به تبادل انديشه و مباحثه و مناظره مىپرداختند و در سايهء بحثها و مناظره‌ها و برخورد انديشه‌ها به گونه اى آزاد بود كه زمينه رشد و گسترش فرهنگ اسلامى پديد آمد . البته گاهى درگيريها برخوردهايى بين آنان بوجود مىآمد ولى در برابر آزادىهاى انديشه و بحثهاى آزاد علمى قابل تحمل بود .
يكى از چهره‌هاى برجسته علمى آن عصر در شهر بغداد شيخ مفيد بود كه در بيشتر رشته‌هاى علمى تبحر و تخصص داشت . او در دولت بويهى با اهل هر مذهب و عقيده مباحثه و مناظره مىكرد . [1] و از راه مباحثات و مناظره‌هاى علمى از عقايد و ارزشهاى مذهب در برابر آنها دفاع مىكرد و با آگاهى كاملى كه از آراء و نظرات و دلايل پيروان مذاهب ديگر داشت مىتوانست در برابر شبهات و اشكالات آنها پاسخگو باشد . [2] شيخ مفيد در برخورد با مذاهب گوناگون و ايجاد هماهنگى ميان علماى ملل و نحل ، نقش بسزايى داشت وى بحثها و مناظره‌ها و ويژگيهاى مجالس و آراء برگزيده را در كتاب ارزشمندش العيون و المجالس گردآورى نموده و سپس شاگردش سيد مرتضى آن را تلخيص كرده و الفصول المختاره ناميده است . اين كتاب در دو جزء در نجف اشرف به چاپ رسيده است . سيد مرتضى در اين كتاب ، فصولى از كتابهاى شيخ مفيد بويژه نكته هايى از كتاب العيون و المجالس او را گردآورى نموده است . [3] چنانكه از خلال اين

[1] سير اعلام النبلاء ، ج 17 ، ص 344 ، منتظم ج 8 ، ص 11 .
[2] ادب المرتضى ، ص 83 به نقل از تاريخ يافعى و مقدمه تهذيب الاحكام .
[3] الفصول المختاره ، سيد مرتضى ، پيشگفتار .

378