اتخاذ كرده بودند ، ادراك و اقامه كرد و اين نخستين جمعه بود كه پيغمبر ( ص ) آن را در اسلام اقامه كرد [1] پس خطبه خواند و اين نخستين خطبه بود كه در مدينه آن را انشاء كرد . . » ارباب سير و تواريخ و هم راويان اخبار و احاديث بيش از همين چند فقره كه در احكام اسلامى ياد گرديد حكمى ديگر را ، بطور صريح ، عنوان نكرده‌اند كه قبل از هجرت وضع و تشريع شده باشد ، بلكه مكان وضع سائر احكام را مدينه و زمان آن را بعد از هجرت دانسته‌اند ليكن با تأمل در جزئيات تاريخ اسلام پيش از هجرت و بلكه با مطالعه در خود قرآن مجيد چنان به نظر مىآيد كه پيش از هجرت احكامى ديگر نيز تشريع و وضع شده كه ارباب تواريخ و سير از تصريح به آنها غفلت كرده‌اند و شايد در اين عدم تصريح و غفلت معذور باشند چه نظر ايشان بنقل تاريخ مىبوده نه به استقصاء احكام موضوعه .
بهر حال مواردى كه بر وضع و تشريع احكامى ديگر پيش از هجرت دلالت مىكند شايسته و به جا است كه در اين كتاب يادآورى گردد . آن موارد بطور فهرست بدين قرار است :
1 - در قضيهء حبشه ، آنجا كه جعفر براى نجاشى از دين اسلام تعريف و توصيف كرده احكامى غير از نماز ، ياد شده از قبيل وجوب عدل و احسان ( و حتى وجوب روزه ) و وجوب صلهء رحم و حرمت زنا و حرمت ربا و حرمت خوردن مردار و حرمت خوردن خون و حرمت خونريزى به ناحق و غير اينها كه از اين پيش نقل شد .
2 - در قضيهء عقبهء اولى ، كه در سال دوازدهم بعثت در مكه بوقوع پيوسته در هنگام بيعت برخى ديگر از احكام اسلامى نام برده شده است [2] .

[1] - اين قسمت از اين گفته تأييد مىكند چيزى را كه در پاورقى صفحهء پيش راجع به اين موضوع احتمال داده و ياد كرديم .
[2] - نخستين كسانى از انصار كه به اسلام در آمده شش تن بوده‌اند ( اسعد بن زراره يكى از ايشان بوده است ) و اين قضيه در سال يازدهم واقع شده چون اين اشخاص به مدينه برگشته در مدينه نام پيغمبر ( ص ) و نام دين اسلام شيوع يافته و در همهء خانه ها در پيرامن اين چيز تازه و موضوع مهم گفتگو به ميان آمده است . در سال بعد ( سال دوازدهم ) دوازده كس براى بيعت با پيغمبر در موسم حج و بعنوان آن با اسعد بن زراره به مكه رهسپار شده و در محل ، عقبه ، با پيغمبر ملاقات و بعنوان « بيعت نساء » بيعت كرده‌اند . اين ملاقات به لحاظ اين كه در محل « عقبه » و اولين بيعت بوده به « عقبهء اولى » ناميده شده . در سال سيزدهم ( سال بعد ) هم هفتاد ( 70 ) يا هفتاد و دو ( 72 ) تن مرد و دو ( 2 ) تن زن از مدينه براى بيعت به مكه رهسپار شده و در ليالى تشريق از ماه ذى الحجه ( تقريبا سه ماه پيش از هجرت ) در محل عقبه با پيغمبر ( ص ) بيعت كرده‌اند اين اجتماع و بيعت دون به نام « عقبهء ثانيه » اشتهار يافته است .

88