و از صدوق نقل كرده كه بطور « مرسل » استشارهء عمر را با على ( ع ) در بارهء اراضى سواد و مفتوح العنوه نقل و روايت كرده كه على ( ع ) گفته است : « دعها عدّة للمسلمين » و در بعضى از تواريخ چنين نقل كرده كه از على ( ع ) خواست كه حسن را براى محاربه با يزدگرد بفرستد حسن ( ع ) به امر پدر حركت كرد و چنان كه حكايت شده برى و شهريار وارد شد و از مراجعت ، بقم و از آنجا به كهنگ و از آنجا به اردستان و از آنجا به قهپايه و از آنجا به اصفهان رفت و در مسجد عتيق اصفهان نماز خواند و در حمّام متصل به مسجد غسل كرد و به لبنان رفت و در مسجد آنجا نيز نماز گزارد » .
9 - امام فخر رازى در تفسير « مفاتيح الغيب » خود كه بعنوان « تفسير كبير » مشهور است در ذيل آيهء * ( وَالْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ . ) * اين مفاد را آورده است : « زنى را كه شش ماهه زاييده بود نزد عمر بردند عمر در بارهء « رجم » او مشاوره كرد پس ابن عباس گفت : اگر اين زن بكتاب خدا با شما به مخاصمه پردازد بر شما غالب آيد آنگاه اين دو آيه را ( مراد آيهء * ( وَالْوالِداتُ . . ) * و آيهء * ( وَحَمْلُه وَفِصالُه ثَلاثُونَ شَهْراً ) * مىباشد ) خواند و از آن دو استخراج كرد كه « اقل مدت حمل » شش ماه است از همهء آن چه در زمينهء « رأى » و « استشاره » و عمل به آنها در عهد صحابه وارد شده و برخى از آنها بعنوان نمونه در اينجا آورده شد مىتوان اين خلاصه را استنتاج كرد و گفت :
در « عهد صحابه » تا آخر خلافت عثمان ، « رأى » بهر دو معنى آن كه نخست بمعنى « ابتداع » و دوم بمعنى « اتّباع » باشد ، فى الجمله ، مورد عمل واقع گرديده است .
همچنين « مشاوره » معمول شده و نتيجهء آن كه ، بطور غالب ، رايى مورد اتفاق يا قولى مورد قبول ( مانند قول على عليه السلام ) مىبوده به عمل در مىآمده و همين گونه عمل شايد مبدأ شده كه در دوره هاى بعد ، قياس كه نسبت برأى ، صورت و ظاهرى

451