3 - حالت عمومى در عهد صحابه چنان كه از تاريخ يعقوبى به خوبى برمىآيد و آياتى چند از قرآن مجيد نيز به صراحت بر آن دلالت دارد مردم جزيرة العرب پيش از ظهور دين مقدّس اسلام مردمى از هم به دور و نسبت به يك ديگر دشمن و در دشمنى و عداوت لجوج و لدود بودند از بركات اين دعوت مبارك ، دشمنان با هم دوست و دوران بهم نزديك گرديدند و دلهاى ايشان به يك ديگر الفت يافت و نه تنها دشمنى از ميان برخاست و دوستى به جاى آن نشست بلكه برادرى و يگانگى در بين ايشان نافذ و حكمروا گرديد .
تا پيغمبر ( ص ) حيات داشت اين حالت عمومى كه بر اثر كوشش طاقت فرساى 23 سالهء او و به تاييد الهى پديد آمده پايدار مىبود و اگر كسانى هم در باطن اصلاح نشده و به حقيقت مؤمن و مذعن نبودند از باب ترس و بيم و يا از راه آرزو و اميد در برابر دستورهاى اسلامى سر تسليم خم نموده و رقبهء اطاعت بر رقبهء خود افكنده بودند . اين بود كه همه متّفق الرّأي متّفق الكلمه و متّفق الوجهة بودند .
پيغمبر ( ص ) رحلت كرد [1] مغناطيس نيرومندى كه همه را جذب كرده بود و تمام افراد ، خواه و نخواه ، در پيراهن آن گرد آمده و بحسب ظاهر از همه روى بهم پيوسته و متحد گشته بودند از ميان رفت و از نظر ظاهربينان پنهان گرديد ، پاى هوس و غرض به ميان آمد ، چشم طمع باز شد ، دندان حرص تيز گرديد ، زيان ياوه سرايى و گزافه گويى

[1] - در آخر ماه صفر ، يا روز دوشنبه دوازدهم ربيع الاول ( چنان كه ابن اثير در الكامل و جمعى ديگر گفته‌اند ) يا ظهر دوشنبه بيست و هشتم ربيع الاول ( چنان كه بعضى گفته‌اند ) از سال يازدهم هجرى .

395