پس اگر قول اقلّ هم در بارهء عدد مجموع آيات شريفهء قرآن كه قول عطاء است اختيار شود باز عدد آيات سوره هاى مدنى كه يك هزار و چهار صد و پنجاه و شش شمرده شده از ربع مجموع آيات قرآن كمتر است در صورتى كه سوره هاى مدنى از ثلث قرآن افزون مىباشد .
از باب نمونه ممكن است ميان سورهء « الانفال » كه مدنى مىباشد با سورهء « الشعراء » كه مكَّى است و مقدار آنها به يك اندازه يعنى نصف جزء مىباشد مقايسه گردد چه نخست را هفتاد و پنج و دوم را 227 آيه مىباشد و همچنين جزء « قد سمع » كه همهء آن در مدينه نزول يافته يك صد و سى و هفت آيه مىباشد در صورتى كه جزء « تبارك » كه مكى است چهار صد و سى و يك ، و جزء « عمّ » كه هم مكَّى است پانصد و هفتاد آيه مىباشد .
بهر جهت كوتاهى و درازى آيات ، يكى از امورى است كه ، بطور غالب ، مناط فرق و امتياز ميان مدنى و مكَّى واقع مىگردد .
ديگرى از جهات فرق اين است كه آيات نازلهء در مكَّه به كلمهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ ) * مردم مخاطب قرار داده شده‌اند و هيچ گاه در آنجا خطاب * ( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ) * صادر نگرديده است ليكن در آياتى كه در مدينه نزول يافته بجز در هفت مورد [1] كه هنگام خطاب كلمهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ ) * به كار رفته در تمام موارد ديگر مخاطبه به كلمهء * ( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ) * به عمل آمده است .

[1] - در سورهء « البقره » دو آيه : آيهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي و آيهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الأَرْضِ حَلالًا طَيِّباً و در سورة « النّساء » چهار آيه : آيهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ و آيهء * ( إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ و آيهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّكُمْ و آيهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّكُمْ و در سورهء « الحجرات » يك آيه : آيهء * ( يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثى

379