إسم الكتاب : ادوار فقه ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 589)

الرعد ، هل اتى على الانسان ، يا أيّها النّبي اذا طلَّقتم النّساء ، لم يكن الَّذين كفروا ، الحشر ، اذا جاء نصر اللَّه و الفتح ، النّور ، الحجّ ، المنافقون ، المجادلة ، الحجرات يا أيها النّبي لم تحرم ، الجمعة ، التغابن ، الحواريّين ، الفتح ، المائدة ، التّوبة و برخى گفته‌اند « معوّذتين » در مدينه نزول يافته است . . » بهر جهت چنان كه در ترتيب سوره هاى قرآن اختلاف شده در عدد مجموع و در عدد مكَّى و مدنى آنها نيز اختلاف موجود است و در اينجا چون منظور تحقيق اين موضوع نيست بايد از آن گذشت و ليكن براى اين كه فقيه هنگامى كه به تاريخ ادوار فقه مراجعه كند تا حدّى موضوع مكَّى يا مدنى بودن احكام بر وى روشن باشد ترتيبى را هم كه سيوطى در « كتاب » الإتقان خود نقل كرده از آنجا نقل مىكنيم و هم يادآور مىشويم از فوائد مهمّى كه شيخ الطائفه در اول هر سوره آن را آورده اين است كه مكَّى بودن همهء سوره يا قسمتى از آن را مورد تصريح قرار داده و تقريبا اگر آن چه او در اوائل سوره ها آورده جمع شود ترتيبى بدست مىآيد كه نظير آن ذيلا از الاتقان تأليف سيوطى ترجمه و نقل مىشود . بعلاوه شيخ الطائفه در هر قسمتى از سوره كه براى تفسير تجزئه كرده تصريح نموده كه به اتفاق يا باختلاف يك يا چند آيه مىباشد .
اينك ترجمه آن چه سيوطى در الاتقان گفته است : « . . از ابن عباس ، و غير او ، شمارهء سوره هاى مكَّى و مدنى نقل گرديده و من آن چه را در اين زمينه مىدانم نخست مىآورم آنگاه مواردى را كه « مختلف فيه » مىباشد در دنبال آن نقل و تحرير مىكنم . ابن سعد در طبقات خود گفته است واقدى بما خبر داده كه : قدامة ابن موسى از قول ابى سلمهء حضرمى به او حديث كرده كه از ابن عباس شنيده كه گفته است از ابيّ بن كعب از آن چه از قرآن در مدينه نازل شده پرسيدم گفت : بيست و هفت سوره در مدينه و سائر قرآن در مكَّه نازل گرديده است .

374