و گاهى از فعل غير او مىباشد و نوم جز از فعل خدا نمىباشد پس تحت قدرت بشر نيست و اگر هم مقدور عباد باشد باز نقصى و عيبى به واسطهء آن به نايى تعلق نمىيابد زيرا بر همهء بشر عموميت دارد و سهو بدين مثابه نمىباشد چه تحرّز و اجتناب از آن امكان دارد . بعلاوه ما مىبينيم كه خردمندان و فرزانگان از امانت گذاشتن اموال و اسرار خود نزد مردم ساهى و فراموشكار اجتناب دارند ليكن از اين كه آنها را به نزد كسانى كه ناتندرستى و بيمارى بر ايشان طارى مىگردد به وديعه گذارند اجتناب ندارند . و هم مىبينيم فقيهان هر حديث را كه مبتلايان به سهو روايت كنند ردّ و طرد مىكنند . مگر اين كه از طريقى ديگر كه اشخاص متيقّظ ، فطن ، ذكىّ و حاذق در آن باشند روايت شده باشد ، پس فرق ميان خواب و سهو دانسته شد . . » اين مسأله چنان كه ياد شد از مباحث تاريخ ادوار فقه خارج مىباشد و اين تفصيل و تطويلى كه به جهاتى ارتكاب آن لازم مىنمود هر چند نسبت به برخى از مراجعه كنندگان بلا طائل و بىفايده نباشد نسبت به برخى ديگر بىجا و بى مورد است از اين رو با عذر خواهى از طرح و اطالهء سخن در اين زمينه براى اين كه اين قسمت از فائده فقهى نيز خالى نماند چند حكم فقهى را كه در ميان فقهاء عامّه قائل پيدا كرده و منشاء آن اخبار « سهو نبى » بوده نقل مىكنيم :

346