به كار رفته نه در خصوص علم بفتاوى و دعاوى چه واضح است كه « انذار » و « افضليت مطلقه » و « فقيه شدن اعرابى » به صرف پى بردن او به حقيقت يك آيه و « عدم توجه خدا به غير فقيه » و « لزوم تحصيل تفقه بر همهء اصحاب » و امثال اين امور كه در اين آيات و روايات و در نظائر اينها ، او توابع و متفرعات فعل « تفقه » يا ترك آن قرار يافته با فقه بمعنى اخص ، كه معنى اصطلاحى آن مىباشد ، تلازم بلكه تناسب ندارد .
شيخ شهاب الدين سهروردى [1] در كتاب عوارف المعارف خود پس از اين كه علم را به « علم دراست » و « علم وراثت » تقسيم كرده گفته است : « . . و علم الوراثة هو الفقه فى الدين قال الله تعالى « * ( فَلَوْ لا نَفَرَ . . ) * الخ » فصار الانذار مستفادا من الفقه » .
صدر المتألهين شيرازى [2] در شرح خود بر اصول كافى پس از توضيح اين كه فقه در صدر اسلام بر معنى مصطلح إطلاق نمىشده و معنى متعارف كنونى آن اصطلاحى مستحدث مىباشد چنين گفته است :
« و ان الفقه اكثر ما ياتى فى الحديث بمعنى البصيرة فى امر الدين و ان الفقيه صاحب هذه البصيرة . . » .
و همو در ذيل حديث مروى از حضرت رضا ( ع ) « انّ من علامات الفقه الحلم و الصّمت . . » چنين گفته است « از اين كه حضرت رضا ( ع ) در مقام بيان علائم فقيه بر آمده دانسته مىشود كه معنى « فقيه » پوشيده و غامض بوده كه همه كسرا

[1] ابو حفص ، شهاب الدين ، عمر بن محمد بن عبد اللَّه بن عمويه كه تصوف و وعظ را از عم خود ابو النجيب ، عبد القاهر بن محمد بن عمويه صوفى و عارف مشهور فرا گرفته و در سال ششصد و سى و دو ( 632 ) هجرى قمرى در بغداد وفات يافته است .
[2] - محمد بن ابراهيم فيلسوف شهير ايران ، صاحب كتابهاى نفيس : اسفار و شواهد - الربوبيه و غير آنها در سال يك هزار و پنجاه ( 1050 ) قمرى هجرى هنگامى كه براى هفتمين بار پياده به مكه مشرف مىشده در بصره وفات يافته است .

33