لفظ فقه به اين معنى در مواردى زياد هم در قرآن و هم در اخبار [1] به كار رفته كه از آن جمله است از قرآن مجيد آيهء 65 از سورهء « الانعام » * ( انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الآياتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ ) * و آيهء 98 از همان سوره * ( قَدْ فَصَّلْنَا الآياتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ ) * و آيهء 29 از سورهء « طه » * ( وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي ) * و آيهء 178 از سورهء « الاعراف » * ( لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها ) * و آيهء 46 از سورهء « بنى اسرائيل » * ( وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِه وَلكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ ) * شيخ طوسى در تفسير جملهء اخيره از آيهء 7 از سورهء الحشر » * ( ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ ) * بعد از اين كه گفته است : لا يفقهون الحق و لا يعرفون معانى صفات الله چنين آورده است « فالفقه ، العلم بمفهوم الكلام فى ظاهره و متضمنه عند ادراكه و يتفاضل احوال الناس فيه » . و شايد همين معنى مراد باشد از حديثى كه شيخ صدوق كتاب « معانى الأخبار » خود را به آن آغاز كرده و آن حديث به اسنادش از حضرت صادق ( ع ) اينست « أنتم افقه الناس اذا عرفتم معانى كلامنا . . » 2 - معنى بصيرت در دين خواه در قسمت اصول دين باشد يا در فروع آن گر چه بيشتر در خصوص بصيرت نسبت به اصول دين به كار رفته است شايد لفظ فقه در « آيهء 80 از سورهء « النساء » * ( فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا يَكادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً ) * با در نظر گرفتن صدر و ذيلش ، به همين معنى به كار رفته باشد چنان كه در آيهء 123

[1] شيخ عبد اللَّه سماهيجى بحرينى در ذيل نخستين مسأله از كتاب منية الممارسين خود چنين آورده است « روى شيخنا الصدوق فى كتاب العلل مسندا عن على بن الحسين عليهم السلام قال كان على بن ابى طالب بالكوفة فى الجامع اذ قام اليه رجل من اهل الشام فقال يا امير المؤمنين انى أسألك عن اشياء فقال سل تفقها و لا تسئل تعنتا »

31