روايت مىكند كه مىگويد :
" حضرت على ( عليه السلام ) حكم حاكمى را كه به وسيله كتابت ابلاغ شده بود تنفيذ نمىكرد نه در حدود و نه در غير حدود و اين وضع استمرار داشت تا اين كه بنى اميه حكومت را به دست گرفتند پس با بينه حكم را تنفيذ مىكردند " [1] .
براى تحقيق و بررسى اين مسأله لازم است كه نقاط ضعف ابلاغ حكم به وسيله كتابت را بيان كنيم :
در اين زمينه مقدمتا بايد به كيفيت صدور حكم و ابلاغ آن اشاره كنيم .
آنچه كه بين فقها در باب كيفيت صدور حكم مسلم است آن است كه حكم بايد به صورت لفظ انشاء شود ، چون حكم از مقوله انشاء است ، و انشاء بايد به صورت لفظ اداء شود . بنابر اين در ابلاغ حكم به وسيله كتابت چند نقطهء ضعف وجود دارد :
1 - احتمال عدم جديت در كتابت و احتمال آن كه كتابت براى منظور ديگرى بوده است .
2 - احتمال جعل و تزوير .
3 - احتمال صدور حكم و انشاى آن به صورت كتابت نه به صورت لفظ .
شكى نيست كه در فرض يكى از اين سه احتمال ، حكم نامه ( دادنامه ) معتبر نبوده و نمىتوان بر آن ترتيب اثر داد و آن را به عنوان دليل پذيرفت اما اگر هيچ يك از اين احتمالات در بين نبود و طرف از نوشته و حكم نامه علم به صحت مندرجات آن پيدا كرد ، پس معلوم نيست كه معقد اجماع اين صورت را شامل شود . به همين

[1] وسائل الشيعة ، 18 : 218 ، باب 28 از ابواب كيفية الحكم .

234