مؤثر مىباشد ولى نه به آن معنا كه ساختمان مالك بشود چون ساختمان اهليت تملك ندارد بلكه جهت و شخصيت مالك مىشود ، چون وقف ، گاه مىشود كه داراى موقوف عليه است كه منافع آن به موقوف عليه اختصاص پيدا مىكند و گاه مىشود كه داراى موقوف عليه نيست . قسم دوم مثل وقف مسجد كه واقف در آن منفعت خاصى را ملاحظه نمىكند بلكه مىخواهد عنوان مسجد محفوظ باشد و اما قسم اول كه وقف داراى موقوف عليه مىباشد و منافع ، اختصاص به آن پيدا مىكند و اين مستلزم آن است كه موقوف عليه مالك عين موقوفه بشود . و اين ملكيت به يكى از سه شكل زير تصور مىشود :
1 - موقوف عليه اشخاص حقيقى باشند .
2 - موقوف عليه عنوان كلى باشد .
3 - موقوف عليه حيثيت وجهت باشد .
اما شكل اول كه موقوف عليه " شخص " باشد مثل آن كه واقف مزرعه مشخصى را براى عالم معينى وقف كند . در اين صورت شخص عالم مالك عين و منافع مىشود و ورثه وى آن را به ارث مىبرند و مىتواند آن را بفروشد و زكات آن بر او واجب مىشود .
و اما شكل دوم كه موقوف عليه عنوان كلى و عام است . مثل آن كه واقف مزرعه خود را وقف بر عنوان كلى علما و يا فقرا بنمايد . در اين صورت نيز عنوان عام مالك عين و منافع آن مىشود . و متولى آن جهت مىتواند منفعت عين موقوفه را بفروشد ، اما افراد مالك آن عين نمىشوند مگر بعد از قبض و نيز به ارث منتقل نمىشود و به آن زكات تعلق نمىگيرد مگر بعد از قبض .
و اما شكل سوم كه حيثيت ، موقوف عليه و مالك باشد مثل وقف منزل براى

183