فرموده و از عالم غيب نازل نموده اماناتى است الهى كه طاهر از جميع قذارات و پاك و پاكيزه بوده بلكه متنوّر به نور فطرة الَّلهى ، و از ظلمت و كدورت تصرّف ابليس دور بوده ، و چون در ظلمتكدهء عالم طبيعت نازل و دست تصرّف شيطان واهمه و خيانت ابليس به آنها دراز شده ، از طهارت اصليّه و فطرت اوّليّه بيرون آمده و به انواع قذارات و ارجاس شيطانيّه آلوده گرديده است . پس اگر سالك إلى اللَّه با تمسّك به ذيل عنايت ولىّ اللَّه دست تصرّف شيطان را دور نمود و مملكت ظاهر را طاهر كرد و امانات الهيّه را چنانچه تحويل گرفته بود ردّ نمود ، خيانت به امانت ننموده ، و اگر كرده بود ، مورد غفران و ستّاريّت شود و از جهت ظاهر آسوده خاطر شود و به تخليهء باطن از ارجاس اخلاق فاسده قيام كند . و اين مرتبهء دوم از قذارات است كه فسادش بيشتر و علاجش صعبتر است و اهمّيّتش در نزد اصحاب ارتياض بيشتر مىباشد ، زيرا كه تا خلق باطنى نفس فاسد و قذارات معنوى به آن احاطه نموده ، لايق مقام قدس و خلوت انس نشود ، بلكه مبدأ فساد مملكت ظاهر نفس اخلاق فاسده و ملكات خبيثهء آن است . و تا سالك تبديل ملكات سيّئه را به ملكات حسنه ننمايد ، از شرور اعمال مأمون نيست ، و اگر به توبه موفّق شود ، استقامت آن كه از مهمّات است ميسّر نمىشود . پس ، تطهير ظاهر نيز متوّقف به تطهير باطن است ، علاوه بر آن كه خود قذارات باطنيّه موجب حرمان از سعادت و منشأ جهنّم اخلاق ، كه به گفتهء اهل معرفت بالاتر و سوزنده تر است از جهنّم اعمال ، مىباشد . و اشاره به اين معنى در اخبار اهل بيت عصمت بسيار است .
پس ، سالك إلى اللَّه را اين طهارت نيز لازم است . و پس از آن كه لوث اخلاق فاسده را با آب طاهر پاكيزهء علم نافع و ارتياض شرعى صالح از لوح نفس شست و شو نمود ، بايد اشتغال پيدا كند به تطهير قلب ، كه امّ القرى و به صلاح آن همهء ممالك صالح ، و به فساد آن همه فاسد مىشوند . و قذارات عالم قلب مبدأ تمام قذارات است . و آن عبارت از تعلَّق به غير حق و توجه به خود و عالم است . و منشأ آن حبّ دنيا ، كه بالاترين خطاها است ، و حبّ

57