و على اللَّه التّكلان .
پس گوئيم : بسم اللَّه اين سوره اگر متعلَّق به خود سوره باشد - چنانچه احتمال داديم در سورهء مباركهء حمد - اشاره به آن شايد باشد كه شرح نسب حق و بيان اسرار توحيد را با انانيّت خود و زبان منسوب به خود نتوان نمود ، بلكه تا سالك از حجاب خود بيرون نرود و متحقّق به مقام مشيّت مطلقه و حضرت فيض مقدّس نشود و فانى در هويّت مطلقه نگردد ، سراير توحيد را درك نكند .
و قل امر است از حضرت احديّت جمع به مقام برزخيّت كبرى و مرآت جمع و تفصيل ، يعنى ، بگو اى محمّد ، اى مرآت ظهور احديّت جمع ، در مقام تدلَّى ذاتى يا مقام مقدّس « او ادنى » - كه شايد اشاره به مقام « فيض اقدس » باشد - با زبان فانى از خود و باقى به بقاء اللَّه : هو اللَّه احد . بدان اى سالك سبيل معرفت و توحيد و عارج معارج تنزيه و تجريد كه ذات مقدّس حقّ تعالى ، من حيث هي ، منزّه است از تجلَّيات ظاهره و باطنه و مبرّا است از اشاره و رسم و صفت و اسم . دست آمال اهل معرفت از دامن كبريائش كوتاه ، و پاى سلوك اصحاب قلوب از وصول به بارگاه قدسش راجل است . غايت معرفت اولياء كمّل ما عرفناك ، و نهايت سير اصحاب اسرار ما عبدناك است . [1] سر حلقهء اهل معرفت و امير اصحاب توحيد در اين مقام رفيع كمال الاخلاص نفى الصّفات عنه [2] فرمايد ، و پيشواى اهل سلوك و سيّد ساجدين و عارفين در اين پيشگاه منيع ضلَّت فيك الصّفات ، و تفسّخت دونك النّعوت . [3] سرايد .
اصحاب سلوك علمى و اصطلاحات ، ذات مقدّس را « غيب مصون » و « سرّ مكنون » و « عنقاء مغرب » و « مجهول مطلق » خوانند . و گويند كه ذات بى حجاب اسماء و صفات ، تجلَّى در هيچ مرآتى نكند و در هيچ نشئه از

[1] - اشاره است به روايتى از رسول اللَّه صلَّى اللَّه عليه و آله : ما عرفناك حقّ معرفتك و ما عبدناك حقّ عبادتك . پاورقى 272 . .
[2] - نهج البلاغة ، فيض الاسلام ، خطبهء 1 . .
[3] - « صفتها در تو گم گشته و اوصاف در حضرتت مندك گرديد . » صحيفهء سجّاديّه ، دعاى 32 . .

305