واحديّت براى حضرت « اسم اللَّه » ثابت است ، و رحمت رحمانيّه و رحيميّه فعليّه از تنزّلات و مظاهر آنها است . و اگر مراد از « اسم » تجلَّى جمعى فعلى باشد كه مقام مشيّت است ، « رحمانيّت » و « رحيميّت » از صفات فعلند . پس ، رحمت رحمانيّه بسط اصل وجود است ، و اين عامّ است براى تمام موجودات ولى از صفات خاصّهء حق است ، زيرا كه در بسط اصل وجود از براى حق تعالى شريكى نيست ، و ديگر موجودات از رحمت ايجادى دستشان كوتاه است و لا مؤثّر في الوجود الا اللَّه و لا اله في دار التّحقّق الا اللَّه .
و اما رحمت « رحيميّه » كه هدايت هاديان طريق نيز از رشحات آن است ، مخصوص سعداء و فطرتهاى علَّيّين است ، ولى از صفات عامّه است كه ديگر موجودات را از آن حظَّ و نصيبى هست ، گر چه در سابق اشاره به آن شد كه رحمت رحيميّه نيز از رحمتهاى عامّه است و عدم شمول اشقياء را از جهت نقصان آنها است نه تحديد رحمت . و لهذا هدايت و دعوت براى جميع عائلهء بشرى است . چنانچه قرآن شريف دلالت بر آن دارد . و نيز به نظرى ، رحمت « رحيميّه » مختص به حق تعالى است و ديگرى را در آن شركت نيست . و در روايات شريفه به حسب اختلاف نظر و اعتبار ، بيان رحمت رحيميّه را مختلف فرموده‌اند : گاهى فرموده‌اند : انّ الرّحمن اسم خاصّ لصفة عامّة ، و الرّحيم اسم عام لصفة خاصّة . [1] و فرموده‌اند : الرّحمن بجميع خلقه و الرّحيم بالمؤمنين خاصّة [2] و فرموده‌اند : يا رحمن الدّنيا و رحيم الآخرة [3] و فرموده‌اند : يا رحمن الدّنيا و الآخرة و رحيمهما .

[1] - « رحمن اسم خاصّى است براى صفتى عام ، و رحيم اسم عامّى است براى صفتى خاص . » مجمع البيان ، ج 1 ، ص 21 ، از امام صادق عليه السلام ، ( با اندكى اختلاف ) .
[2] - الرّحمن لجميع العالم و الرّحيم بالمؤمنين خاصّة . معانى الاخبار ، ص 3 . بحار الانوار ، ج 89 ، ص 229 . .
[3] - « اى رحمان دنيا و آخرت و رحيم دنيا و آخرت . » اصول كافى ، ج 4 ، ص 340 ، « كتاب الدّعاء » ، « باب الدعاء للكرب . . . » ، حديث 6 . صحيفهء سجّاديّه ، دعاى 54 . .

246