فرستاد ، چنانچه فرمايد : فَلَبِثْتَ سِنينَ في اهْلِ مَدْيَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلى قَدَرٍ يا موسى 20 : 40 . [1] و پس از آن ، براى اختبار و افتتان بالاترى ، او را در بيابان در طريق شام فرستاد ، و راه او را گم كرد ، و باران بر او فرو ريخت ، و تاريكى را بر او چيره فرمود ، و درد زائيدن را بر زنش عارض فرمود ، و چون جميع درهاى طبيعت به روى او بسته شد و قلب شريفش از كثرات منضجر شد و به جبلَّت فطرت صافيه منقطع به حق شد و سفر روحانى الهى در اين بيابان ظلمانى بى پايان به آخر رسيد ، آنَسَ مِنْ جانِبِ الطُّورِ نارا 28 : 29 الى أن قال : فَلَمّا اتيها نُودِىَ مِنْ شاطِئ الوادِى الأَيْمَن فِى البُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ انْ يا مُوسى انّى انَا الله رَبُّ الْعالَمين 28 : 30 . [2] پس از اين همه امتحانات و تربيتهاى روحانى ، براى چه خداى تعالى او را تهيه كرد ؟ براى دعوت و هدايت و ارشاد و نجات دادن يك نفر بندهء طاغى ياغى كه كوس انَا رَبُّكُمُ الاعْلى 79 : 24 مىكوفت ، و آن همه فساد در ارض مىكرد . ممكن بود خداى تعالى او را به صاعقهء غضب بسوزاند ، ولى رحمت رحيميّه براى او دو پيغمبر بزرگ مىفرستد ، و در عين حال سفارش او را مىفرمايد كه با او با كلام نرم ليّن گفتگو كنيد ، باشد كه به ياد خدا افتد و از كردار خود و عاقبت امر بترسد . اين دستور امر به معروف و نهى از منكر است . اين كيفيت ارشاد مثل فرعون طاغوت است . اكنون تو نيز كه مىخواهى امر به معروف و نهى از منكر كنى و خلق خدا را ارشاد كنى ، از اين آيات شريفهء الهيّه ، كه براى تذكَّر و تعلَّم فرو فرستاده شده ، متذكَّر شو و تعلم گير - با قلب پر از محبّت و دل با عاطفه با بندگان خداوند ملاقات كن و خير آنها را از صميم قلب طالب شو . و چون قلب خود را رحمانى و رحيمى يافتى ، به امر و نهى و ارشاد قيام كن تا دلهاى سخت را برق عاطفهء قلبت نرم كند و آهن قلوب به موعظت آميخته با آتش محبتت ليّن گردد .

[1] - « سالها در ميان مردم مدين ماندى آن گاه مطابق آنچه مقدر شده بود بيامدى اى موسى » . ( طه - 40 ) .
[2] - « از سوى كوه طور آتشى ديد . . . چون به آن نزديك شد از كنار وادى ايمن در بقعهء مباركه از درخت او را ندا آمد : اى موسى همانا من اللَّه پروردگار دو عالم هستم . » ( قصص - 29 ، 30 ) .

239