مناجاتى من قلوبهم . [1] و آنان كه در اين طايفه شيّاد و كلاه بردار نيستند و خود سالك طريق آخرت و در صدد تحصيل معارف و مقامات هستند ، گاهى اتفاق افتد كه از شيطان قاطع طريق گول خورده مغرور شوند و معارف و مقامات را حقيقة عبارت از اصطلاحات علميّه كه خود تراشيده يا از تراشيدن ديگران استفاده كرده‌اند مىدانند . اينان نيز تا آخر عمر نقد جوانى و روزگار زندگانى را صرف در تكثير اصطلاح و ضبط كتب و صحف كنند ، مثل يك طايفه از علماء تفسير قرآن كه استفادت از قرآن را منحصر به ضبط و جمع اختلاف قرائات و معانى لغات و تصاريف كلمات و محسّنات لفظيّه و معنويّه و وجوه اعجاز قرآن و معانى عرفيّه و اختلاف افهام ناس در آنها دانند ، و از دعوات قرآن و جهات روحيّه و معارف الهيّهء آن بكلَّى غافلند . اينان نيز به مريضى مانند كه رجوع به طبيب نموده نسخهء او را گرفته ، و معالجهء خود را به ضبط نسخه و حفظ آن و كيفيت تركيبات آن دانند . اينان را مرض خواهد كشت و علم به نسخه و مراجعه به طبيب براى آنها بكلَّى بى نتيجه است .
عزيزا ، جميع علوم عملى است حتى علم التّوحيد را نيز اعمالى است قلبيّه و قالبيّه . توحيد تفعيل است ، و آن ، كثرت را به وحدت برگرداندن است ، و اين از اعمال روحيّه و قلبيّه است . تا در كثرات افعاليّه واقعى و سبب حقيقى را نشناختى و ديدهء حق بين پيدا نكردى و خدا را در طبيعت نديدى و جهات كثرات طبيعيّه و غير طبيعيّه را فانى در حق و افعال او نكردى و سلطان وحدت فاعليّت حق در قلبت علم نيفراشته ، از خلوص و اخلاص و صفا و

[1] - « از امام صادق عليه السلام روايت شده است : هر گاه ديديد عالمى دوستدار دنياست ، در دينتان متهمش داريد ( در امور دين به آنها اعتماد مكنيد ) . همانا دوست دارندهء هر چيزى پيرامون محبوب خود مىگردد . و فرمود عليه السلام : خداوند تعالى به داود عليه السلام وحى فرمود : بين من و خودت عالم شيفته و فريفتهء دنيا را واسطه قرار مده كه تو را از دوستى من باز مىدارد . اينان راهزنان بندگان حق طلب من هستند . همانا كمترين كارى كه با آنها مىكنم اين است كه شيرينى مناجات خود را از قلبهايشان مىگيريم . » منبع پيشين ، حديث 4 .

171