مناسبت اينكه ركوع مقام توحيد صفات است ، و در سجود از اسماء ذاتيه است به مناسبت آن كه سجود مقام توحيد ذات است . و « تسبيح » و « تحميد » نيز در هر يك از مقامات واقع شد ، مربوط به آن مقام است . [1] فصل چهارم چنانچه در صلوة معراج است ، سجده غشوه و صعق در نتيجهء مشاهدهء انوار عظمت حق است . و چون عبد از خود بى خود شد و حال محو و صعق براى او دست داد ، عنايت ازلى شامل حال او شود و به الهام غيبى ملهم شود .
و ذكر سجود و تكرار آن براى حصول حال صحو و به خود آمدن است .
پس چون به خود آمد ، آتش اشتياق مشاهدهء نور حق در قلبش مشتعل گردد ، و سر از سجده بردارد ، و چون در خود بقايايى بيند از انانيّت ، با دست اشاره به رفض آن كند ، پس ، تجلَّى نور عظمت ثانيا بر او شود و بقيّهء انانيّت را بسوزاند و فانى از فنا شود ، و تكبير گويان حالت محو كلى مطلق و صعق تامّ حقيقى براى او حاصل شود ، پس ، دستگير غيبى به الهام اذكار او را متمكَّن در مقام كند ، و حالت صحو در اين مقام ، كه صحو مقام ولايت است و از هر احتجاب و آلايش خلقى منزّه است ، براى او دست دهد ، و حال تشهّد و سلام ، كه از احكام كثرت است ، نيز در اين صحو بعد المحو حاصل شود . و تا اين جا تمام دائرهء سير انسانى تكميل و تتميم شود .

[1] در نسخهء خطى ، قبل از آغاز فصل چهارم ، حضرت امام مطلبى نزديك به دو صفحه با عنوان « تنبيه عرفانى » مرقوم فرموده‌اند ، اما سپس به علامت حذف بر روى اين قسمت قلم كشيده و در حاشيه مرقوم فرموده‌اند : اين تنبيه زياد است و بايد محو شود تا آخر . در استنساخ مجدد كتاب نيز اين قسمت موجود نيست ، اما مطلب مزبور در چاپهاى قبلى اين كتاب درج گرديده است . در اين چاپ اين قسمت حذف گرديد .

361