آنچه متعلَّق به قهر و كبريا است از صفات « جلال » است ، چون « مالك » و « ملك » ، « قهار » و « منتقم » و امثال آن . گرچه در سرّ هر جمالى جلالى است ، زيرا كه هر جمالى حيرت و هيمان در باطن دارد و با سرّ عظمت و قدرت بر قلب ظهور كند ، و هر جلالى در باطن رحمت دارد و قلب با او انس باطنى دارد ، و از اين جهت دل بالفطرة چنانچه مجذوب جمال و جميل است ، مجذوب قدرت و عظمت و قادر و عظيم است . پس ، اين دو نوع از صفات صفت ثبوتى است نه سلبى .
و چون اين مطلب معلوم شد ، بدان كه اللَّه گرچه « اسم اعظم » است كه صفات « جمال » و « جلال » از تجلَّيات آن و در تحت حيطهء آن است ، لكن گاهى اطلاق شود به صفات « جمال » مقابل صفات « جلال » ، چنانچه « الهيّت » و « الوهيّت » نوعا راجع به صفات « جمال » است ، و خصوصا اگر در مقابل صفت « جلال » واقع شد . و در آيهء شريفهء قُلْ هُوَ الله احَد 112 : 1 ممكن است احد اشاره به يكى از امّهات صفات « جلال » باشد كه مقام كمال بساطت ذات مقدّس است ، و اللَّه اشاره به اسم « جمال » باشد . پس در آيهء شريفه نسبت حق تعالى به حسب مقام « احديّت » و « واحديّت » و تجلَّى به « فيض اقدس » - كه اين سه تمام شئون الهيّه است - معرّفى شده بنا به احتمال اول كه قبل از اين تنبيه ذكر شد . و بنابر احتمالى كه در اين تنبيه مذكور شد ، معرّفى نسبت حق تعالى شده به حسب مقام اسماء جماليّه و جلاليّه كه محيط به جميع اسماء است . و اللَّه العالم .
تنبيه عرفانى بدان كه كلام هر متكلَّم جلوهء ذات او است به حسب مقام ظهور ، و بروز ملكات باطنهء او است در مرآت الفاظ به مقدار استعداد نسج الفاظى . چنانچه اگر قلبى نورانى و صافى از الواث و كدورات عالم طبيعت شد ، كلام او نيز نورانى بلكه نور خواهد بود ، و همان نورانيّت قلب جلوه در كسوهء الفاظ مىنمايد . و در شأن ائمّهء هدى وارد شده است : كلامكم نور . [1] و وارد

[1] - عيون اخبار الرّضا ، ج 2 ، ص 277 ، زيارت « جامعهء كبيره » . .

308