است : لقد تجلَّى في كلامه لعباده . [1] و در نهج البلاغه است : انّما كلامه فعله ، [2] و فعل جلوهء ذات فاعل مىباشد بى « كلام » . و اگر قلبى ظلمانى و مكدّر شد ، فعل و قول او نيز ظلمانى و مكدّر شود : مَثَلُ كَلِمَةٍ طَيِّبَةٍ كَشَجَرَةٍ طَيِّبَة 14 : 24 . . . وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيْثَة . 14 : 26 [3] و چون ذات مقدّس حقّ جلّ و علا به حسب كُلَّ يَوْمٍ هُوَ في شَأن 55 : 29 ، [4] در كسوهء اسماء و صفات تجلَّى به قلوب انبياء و اولياء كند ، و به حسب اختلاف قلوب آنها تجلَّيات مختلف شود ، و كتب سماويّه كه به نعت ايحاء به توسّط ملك وحى ، جناب جبرئيل ، بر قلوب آنها نازل شده به حسب اختلاف اين تجلَّيات و اختلاف اسمائى كه مبدئيّت براى آن دارد مختلف شود - چنانچه اختلاف انبياء و شرايع آنها نيز به اختلاف دول اسمائيّه است - پس ، هر اسمى كه محيطتر و جامعتر است ، دولت او محيطتر و نبوت تابعهء او محيط تر و كتاب نازل از او محيط تر و جامعتر است ، و شريعت تابعهء او محيطتر و با دوام تر است . و چون نبوّت ختميّه و قرآن شريف و شريعت آن سرور از مظاهر و مجالى ، يا از تجلَّيات و ظهورات ، مقام جامع احدى و حضرت اسم اللَّه الاعظم است ، از اين جهت محيطترين نبوّات و كتب و شرايع و جامعترين آنها است ، و اكمل و اشرف از آنها تصوّر نشود ، و ديگر از عالم غيب به بسيط طبيعت علمى بالاتر يا شبيه به آن تنزّل نخواهد نمود ، يعنى ، آخرين ظهور كمال علمى كه مربوط به شرايع است همين ، و بالاتر از اين امكان نزول در عالم ملك ندارد ، پس ، خود رسول ختمى صلَّى اللَّه عليه و آله اشرف موجودات و مظهر تامّ اسم اعظم است ، و نبوّت او نيز اتمّ نبوّات ممكنه و

[1] - « همانا خداوند در كلام خود بر بندگانش جلوه نموده است . » بحار الانوار ، ج 89 ، ص 107 . .
[2] - « همانا كلام او فعل اوست . » نهج البلاغة ، فيض الاسلام ، ص 737 ، خطبهء 228 . .
[3] - « مثل كلمهء طيّبه مثل درختى پاكيزه است . » مقتبس از آيهء 24 سورهء إبراهيم . « و مثل كلمهء خبيثه مثل درختى پليد است . . . » . ( إبراهيم - 26 ) .
[4] - پاورقى 521 . .

309