از گندم پستتر معاوضه كنند ربا است اما اجناسى كه كشيدنى و پيمانه كردنى نيست مانند حيوان زنده و جامه و زمين و مصنوعات دست انسانى كه به نسبت سنگينى و سبكى ارزش آن بالا و پائين نمىرود على المشهور ربوى نيست و مىتوان يك اسب راهوار را به دو يابوى باركش معاوضه كرد و شيخ مفيد رحمه الله در غير مكيل و موزون زيادتى را حرام دانسته است اما ربا به سبب نسيه مطابق قول رسول صلى الله عليه و آله انما الربا فى النسية ميان علماى ما اختلاف است مشهور آن است كه در صرف يعنى معاوضه طلا و نقره نسيه و تاخير قبض جائز نيست و در غير آن جائز است و نيز گفته‌اند هر گاه جنس ربوى را به جنس خود برابر هم معامله كنند مانند يك من گندم نقد به يك من گندم نسيه نيز ربا است . و بعضى گويند رباى نسيه اختصاص به طلا و نقره ندارد بلكه دو جنس مخالف غير طلا و نقره را به يك ديگر مبادله نمىتوان كرد مگر نقد مثلا گندم به برنج و روغن به عسل و مبادله يك شتر خوب به دو شتر زبون و يك خانه بزرگ به دو خانه كوچك و امثال آن همه بايد نقد باشد و بعضى گويند جنس ربوى را با غير ربوى به نسيه مىتوان معامله كرد مثلا يك گاو مبادله كنند به دو خروار گندم كه گاو را نقد بدهد و گندم را اول تابستان بگيرد .

273