منجز است بلكه اگر بگويد اگر به ثمر رسيده باشد خريدم نيز غير منجز است چون فروشنده قادر نيست كشت را به ثمر رساند و اگر بنده را بفروشد به شرط آن كه مشترى آزادش كند صحيح است چون مشروع است اما به شرط آن كه آزاد نكند جايز نيست چون مهمترين فائدهء بنده نزد شارع آزاد كردن آن است و شرطى كه منافى مقتضاى عقد باشد نامشروع است و دليل آن كه طرفين معامله قصد معامله نداشتند مثل آن كه نكاح دائم كند به شرط آن كه هم بستر نشود و خانه بفروشد به شرط آن كه حق تصرف در آن نداشته باشد چون قصد هيچ چيز با قصد عدم لوازم آن جمع نمىشود ، وفا به شرطى كه ضمن عقد نباشد و آن را وعده مىگويند واجب است و خلف وعده حرام و موجب غضب الهى و عذاب اخروى و آيات قرآن بر آن دلالت دارد اما حق مالى به آن ثابت نمىشود مثل آن كه كسى نذر كند يا قسم ياد كند مالى را وقف كند يا صدقه دهد با اين كه واجب است اما كسى پيش از وقف كردن آن را نبايد وقف بداند و پيش از صدقه دادن صدقه شمارد همچنين اگر مالى را وعده دهد به مرد معينى بفروشد آن مرد حق ندارد آن مال را ملك خود داند نظير آن كه واجب است بر ولى دخترى

268