اسب ديگر بيارزد اما وزنش كمتر باشد نوع اول را مثلى مىگويند و بايد كشيد و پيمود و قسم دوم را مشاهده بايد كرد و آن را قيمى گويند و گاه باشد كه مقدار و وزن در ماليت مؤثر است اما افراد از يك صنف و مقدار بسيار دارد مىتوان به شمردن اكتفا كرد مانند گردو و تخم مرغ و بعض ميوه ها و هم مىتوان كشيد به ترازو و مصنوعات كارخانه ها كه در عهد ما معمول است خواه وزن در آن دخيل باشد يا نباشد بعدد مىتوان فروخت اگر وزن از عدد معلوم شود .
اگر ماليت جنسى به مساحت آن است نه به وزن آن مانند زمين و جامه و كاغذ و ريسمان بايد بعدد فروخت با تعيين واحد مساحت مانند جريب و متر مربع و وزن در آن كافى نيست مگر عدد از وزن معلوم شود . و اگر هم هيئت در مالى دخيل است و هم مقدار ماده مانند ظروف مس و زيور زنان از طلا و نقره هم بايد وزن آن معلوم شود و هم هيئت مشاهده گردد همه اين احكام براى رفع غرر است و بيع غرر شبيه قمار است و باصطلاح عامه دل به دريا زدن يا ريسك در معامله جائز نيست با اين حال اگر جنسى را با اين غرر خريد گر چه معامله باطل است اما تصرف در متاع و پول حرام نيست چون رضاى دو طرف احراز شده و علتى براى حرمت غير راضى نبودن مالك نيست و اگر يك عوض در دست يكى تلف شد ضامن است و عوض ديگر كه

244