نيست كه « طوس » در آن روزگار مهد علم و ادب بوده و دانشمندان نامدارى در خود مىپرورانيده است . از جمله هنگاميكه شيخ طوسى دوران طفوليت و ابتداى جوانى را مىگذرانيده در « طابران » طوس فردوسى به سرودن شاهنامه سرگرم بوده است و اگر زادگاه شيخ همان شهر بوده با توجه به اينكه فردوسى شيعه بوده و نام و آوازهء تمامى در اواخر عمر داشته بعيد است شيخ وى را ملاقات نكرده باشد بلكه با توجه به اينكه پدر شيخ ، حسن بن على بن حسن و فردوسى نيز بنا به قولى حسن بن على نام داشته احتمال نسبت بين آن دو هست [1] كما اينكه در 408 سال حركت شيخ به صوب بغداد در « نوقان » طوس خواجه نظام الملك وزير دانشمند « سلجوقيان » زاده شد و در همانجا بكسب علم و ادب پرداخت و اتفاقا نام وى نيز حسن بن على است [5] .
اضافه بر مجهولات و سئوالات بلا جواب فوق راجع بحيات شيخ طوسى قبل از هجرت به « بغداد » سؤال ديگر اينست كه خاندان وى و خود او ابتدا پيرو مذهب شيعه بوده اند يا مذهب سنت ؟ در اينكه از ابتداى ورود به بغداد ملازم شيخ مفيد متكلم معروف شيعه و سائر علماى اماميه و از همان هنگام تا پايان عمر مدافع اين مذهب بوده ترديدى نيست و همين امر شايد بتواند معرف عقيده و تربيت خانوادگى او قبل از هجرت به بغداد باشد بعلاوه نامهاى پدران وى مؤيد تشيع آنان است و ترجمه نويسان شيعه تشيع شيخ را از ابتداى عمر مسلم دانسته و حتى احتمال خلاف آن را نداده اند .

[5] وفيات الأعيان ج 1 ص 397
[1] - بنا بنقل استاد پورداود در مقدمه كتاب « داستان بيژن و منيژه » فردوسى را در ترجمهء عربى شاهنامه بقلم بندارى ، منصور بن الحسن . و در تاريخ گزيده و مجالس النفائس ، حسن بن على . و در تذكره دولتشاه سمرقندى و آتشكده آذر ، حسن بن اسحاق بن شرفشاه و در ديباچهء بايسنغرى بر شاهنامه و مجمل فصيحى منصور بن فخر الدين احمد فروخ ، معرفى كرده اند .

4