3 - كسى كه سفرش براى شكار و بازى و سرگرمى باشد [1] .
4 - 10 - كسى كه سفر وى از حضر بيشتر است [2] و ميزان آن ، اينست كه ده روز متوالى در وطن نماند : مانند چاروادار ، دريا نورد ، چوپان ، چادرنشين ، مأمور و حاكم سيار ، بازرگان دوره گرد كه از بازارى به بازارى برود و پستچى .
روزهء واجب به سبب خاص يازده قسم است : 1 - قضاى روزهء ماه رمضان كه به عذر مرض يا غير آن ، فوت گرديده . 2 - روزهء نذر . 3 - روزهء كفارهء قتل خطا . 4 - كفارهء ظهار [3] . 5 - كفارهء قسم . 6 - كفارهء تراشيدن سر در حال

[1] - اين حكم از مختصات فقه شيعه است . مؤلف ، در نهايه ص 134 مىگويد : اگر شكار ، براى خوراك خود و خانواده اش باشد قصر ، واجب است اما اگر براى تجارت باشد نماز را تمام مىخواند ولى روزه را افطار مىنمايد .
[2] - اصل اين حكم نزد اماميه مسلم است گو اينكه از آن تعبيرات مختلف كرده اند : 1 - كسى كه كارش سفر باشد . 2 - كثير السفر . 3 - كسى كه سفر وى از حضر بيشتر است . 4 - برخى مانند صدوق در كتاب المقنع تنها بذكر برخى از طبقات نامبردهء در متن اكتفا كرده اند . از اهل سنت ، شافعى در بارهء بدوى ( چادرنشين ) گفته است : هر گاه به اندازهء سفر موجب قصر سير نمايد قصر ، بر وى واجب است . و در بارهء والى سيار ، گفته است : هر گاه از قلمرو حكومت خود بيرون رود بر وى قصر واجب و هر گاه به نيت توطن ، به محل حكم رانى داخل شود اتمام ، واجب است .
[3] - كفارهء قتل خطا و ظهار ، بر سبيل ترتيب ، آزادى يك بنده ، روزهء دو ماه متوالى و افطار 60 مسكين است . كفارهء قسم : بر سبيل تخيير ، اطعام يا لباس پوشاندن ده مسكين يا آزادى يك بنده . و در مرتبهء بعد از اين سه روز روزهء متوالى است . كفارهء سر تراشيدن در احرام ، يك گوسفند قربانى يا سه روز روزهء متوالى و يا صدقه دادن قيمت قربانى و روزه گرفتن يك روز به جاى هر نصف صاع گندم از قيمت آنست و در ترتيب و تخيير بين اين سه امر اختلاف است . ظاهر كلام مؤلف در اين كتاب تخيير و در كتاب حج نهايه ص 228 ترتيب است . و بر تقدير عدم تمكن از اين سه امر ، مكلف به روزهء 18 يا 9 و يا 3 روز است بحسب موارد صيد . روزهء خون متعه بدل از قربانى است براى كسى كه حج تمتع به جاى آورد و دست رسى به قربانى و يا پول آن نداشته باشد و آن ده روز است سه روز 7 و 8 و 9 ذى حجه در حال حج ، و هفت روز پس از مراجعت به وطن . كفارهء افطار عمدى رمضان آزادى بنده و اطعام 60 مسكين و روزهء دو ماه متوالى است و در اين كه اين امور بر سبيل ترتيب يا تخيير واجب است ، همانطور كه چند سطر بعد مؤلف ، اشاره كرده بين اماميه اختلاف است . وى در اين كتاب و در نهايه ص 163 قائل به تخيير است . كفارهء افطار قضاى رمضان در بعد از ظهر ، بر سبيل ترتيب ، اطعام ده مسكين و سه روز متوالى روزه است . و به گفتهء مؤلف ، در نهايه ص 172 در روايتى آمده كه آن نيز مانند افطار عمدى در رمضان است ، لكن عمل بر اول است و آن روايت را مىتوان بر كسى كه به قصد اهانت و تحقير ، روزهء قضا را افطار كرده باشد حمل كرد . كما اين كه روايتى كه مىگويد بر وى چيزى نيست محمول بر كسى است كه متمكن از روزه و اطعام نباشد . روزهء اعتكاف حد اقل سه روز متوالى است . كلمهء ( بنا به وجهى ) در روزهء اعتكاف ترجمهء يكى از نسخ كتاب است و در دو نسخه وجود ندارد و معنى صحيحى هم براى آن متصور نيست . تقسيماتى كه بعدا در متن آمده هر كدام ناظر به يكى از اين خصوصيات است .

308