علم و تحقيق بوده اند و پيش آمدهاى روزگار اين مرد دور از كشمكش و انقلاب را بيش از پيش از دخالت در اوضاع جارى دور كرده است .
اين وضع ، 12 سال از 448 تا 460 ادامه داشته تا در شب 22 محرم 460 مرغ روحش به سراى باقى پرواز كرده است . يكى از شاگردان وى به نام حسن بن مهدى سليقى مىگويد : « من باتفاق شيخ ابو الحسن محمد بن عبد الواحد عين زربى و شيخ ابو الحسن لؤلؤى در همان شب عهده دار غسل و دفن وى شديم » [90] شيخ را در خانهء مسكونى خود دفن كردند و اين خانه به وصيت خود وى [91] تبديل به مسجد شده و هم اكنون در سمت شمال بقعه علوى به نام مسجد طوسى [92] معروفست و تقريبا دويست قدم از صحن مطهر فاصله دارد و به همين اعتبار آن درب صحن را كه به مقبرهء شيخ منتهى مىشود باب الطوسى و همچنين ، خيابانى كه اخيرا در آن ناحيه كشيده اند شارع الطوسى مىنامند .
آثار و تأليفات شيخ طوسى نظر به تبحر و خبرويت شيخ طوسى در همهء رشته هاى علوم دينى رائج عصر خويش در تمام آن رشته ها از خود آثارى بجاى گذارده كه هر كدام در موضوع خود از بهترين كتب بشمار مىرود آثار شيخ ، واجد چند امتياز مهم است : يكى اينكه عبارت آنها به روش معمول زمان در نهايت سادگى و خالى از اغلاق و ابهام و بسيار روان و شيرين است ديگر آن كه نوشته هاى شيخ غالبا از نظم كامل در ابواب و فصول و دسته بندى و كلاسه كردن مطالب برخوردار است امتياز سوم اينكه شيخ ، در هر يك از آثار خود هدف مشخص و معقولى داشته و طبقهء خاصى از طلاب علم از قبيل مبتديان يا منتهيان و متوسطان در علم را در نظر مىگرفته و بعلاوه فنون مختلف يك علم مانند علم فقه را بهم نمىآميخته بلكه در هر رشته ، كتاب جداگانه به شرحى كه در پيش گفتار كتاب « الجمل و العقود » گفتيم و بعدا اشاره خواهد شد تأليف كرده است و شايد

[90] - خلاصهء علامه حلى ص 148 .
[91] - وصيت شيخ فقط در مقدمهء تبيان ص ( ا س ) بدون ذكر مأخذ آمده است .
[92] - راجع به اين مسجد ، علامه تهرانى در مقدمهء تبيان شرحى نوشته اند .

29