3 - كاركنان و عاملان زكات : و آنان ساعيان و تحصيلداران زكاتند [1] 4 - كسانى كه مورد تأليف قلب و دل جويى قرار گيرند : [ مؤلفة قلوبهم ] و ايشان ، كسانى هستند كه براى جهاد ( با دشمنان اسلام به وسيلهء زكات ) از آنان استمالت به عمل آيد [2] .

[1] - فقهاء اماميه به اتفاق ، چهار شرط را در عاملان زكات لازم دانسته اند : بالغ بودن ، شيعه امامى بودن ، عادل و فقيه بودن . و باختلاف ، حريت ، و سيد نبودن را در صورتى كه زكات از مال غير سيد باشد برخى شرط كرده اند ولى فقير بودن را در ايشان ، شرط دانسته اند . و امام را مخير مىدانند كه برسم جعاله يا اجرة معين در مدت معين حقى براى عاملان قرار دهد و يا اين كه پس از عمل ، به دلخواه خود چيزى به ايشان بدهد .
[2] - مراد از اين جماعت ، كفاراند و بقول شيخ مفيد و محقق و علامه چهار دسته از مسلمين را نيز شامل است : 1 - مسلمانانى كه هم رديفانى از مشركين دارند كه اگر سهمى از زكات به آنان بدهند مشركان نيز به اسلام ترغيب شوند . 2 - مسلمانانى كه عقيده و ايمانشان به اسلام ضعيف باشد و با دادن زكات تقويت شود . 3 - مسلمانانى كه در مرزها توطن دارند كه اگر چيزى از زكات به ايشان برسد كفار را از تعدى به مرزها مانع شوند يا ايشان را به اسلام ترغيب نمايند . 4 - مسلمانانى كه همجوار با كسانى هستند كه زكات به ايشان تعلق گيرد و پرداخت سهمى از زكات به آنان موجب شود كه خود زكات را گرد آورند و به امام ، رسانند و ديگر به عاملان نيازى نباشد . شرح لمعه ج 1 ص 108 . در اين كه سهم مؤلفة قلوبهم پس از گسترش اسلام ، باقى است يا خير بين اهل سنت اختلاف است : ابو حنيفه و شافعى آن را باقى و مالك آن را منتفى دانسته اند زيرا ديگر اسلام احتياج به تأليف قلوب ندارد . بداية المجتهد ج 1 ص 266 . و از خليفهء دوم نقل كرده اند كه به همين علت از پرداخت سهم مؤلفة قلوبهم خوددارى كرد .

282