همچنين اگر شمارهء ايشان بيش از دو نفر باشد [ همه پشت سر امام قرار مىگيرند ] 4 و 5 - و چنانچه همهء آنان برهنه [ و مكشوف العوره ] باشند ، امام ، در وسط مىايستد [1] . و همچنين اگر همه زن باشند [2] و اصلا مردى در بين آنان نباشد [ امام در وسط ايشان مىايستد ] .
و شايسته و لازم است كه در امام جماعت سه شرط گرد آيد : ايمان [3] ، عدالت [4] و اين كه وى از همهء افراد حاضر ، بهتر و صحيح تر قرائت بخواند [5] . حال اگر در

[1] در نهايه ( ج 1 ص 123 ) اضافه نموده : « كه اگر امام ، در يك طرف بايستد و همهء مأمومين را در جانب راست خود قرار دهد مانعى ندارد »
[2] - در نهايه ( ج 1 ص 124 ) مىگويد : مرد مىتواند بر زنها امامت كند : و همچنين زن ، مىتواند بر زنها امامت نمايد ، اما زن ، بر مردها امامت نمىكند .
[3] - ايمان ، در اصطلاح فقهاء شيعه عقيده داشتن به امامت دوازده امام است علاوه بر عقيده به سائر اركان دين . مولف در نهايه ج 1 ص 125 مىگويد : « پشت سر ناصبى ( دشمن اهل بيت ) و كسى كه على را دوست دارد ولى از دشمنان وى برائت نمىجويد ، جز در حال تقيه ، نماز مگذار و نيز نماز خواندن با فرقه هاى شيعهء غير اثنى عشرى : مانند كيسانيه ، ناووسيه ، فطحيه و واقفيه ( اين فرق فعلا وجود ندارد ) و ديگران جائز نيست » .
[4] - عدالت ، ملكه و حالتى است كه انسان را به طاعات و پرهيز از معاصى وادار مىكند . مؤلف در نهايه اقتدا نمودن به فاسق را ، هر چند شيعه بوده باشد منع فرموده است .
[5] - اين جمله ترجمهء كلمه اقرء است : و آن به گفتهء شهيد دوم ( شرح لمعه ج 1 ص 101 ) و بلكه غالب فقها ، كسى است كه قرائت را بهتر و با اتقان بيشتر اداء نمايد و به آداب و شرائط و احكام آن داناتر باشد . اما از تواريخ صدر اسلام و سيرهء نبوى بدست مىآيد كه رسول اكرم هر كس بيشتر قرآن مىدانست وى را بر ديگران امام و بلكه فرمانروا قرار مىداد ، هر چند از نظر سن و موقعيت و شخصيت از ديگران عقب تر مىبود .

244