< فهرس الموضوعات > فصل 11 در مستحقان زكات و مقدار پرداخت < / فهرس الموضوعات > آن مباح باشد .
و هر گاه اجناس گوناگون ، از آن چه داراى زكات واجب است گرد آيد ، و هر كدام به تنهايى از حد نصاب كمتر باشد [ براى رسيدن به حد نصاب ] به يك ديگر ضميمه نمىشوند مگر اين كه مالك ، تنوع و اختلاف جنس را وسيلهء فرار از زكات قرار داده باشد .
فصل 11 در مستحقان زكات و مقدار پرداخت بهر كدام هشت طبقه [1] ، حق گرفتن زكات دارند :
1 - فقيران : و آنان كسانى هستند كه هيچ ندارند .
2 - مسكينان : و ايشان آن كسانند كه بهره اى از زندگى دارند اما نه به قدر كفايت [2] .

[1] - اين طبقات ، كسانى هستند كه در آيهء 60 از سورهء توبه ياد شده اند و عبارت متن كتاب اقتباس از آن آيت است : « انما الصدقات للفقراء و المساكين و العاملين عليها و المؤلفة قلوبهم و فى الرقاب و الغارمين و فى سبيل الله و ابن السبيل فريضة من الله و الله عليم حكيم » .
[2] - فقير و مسكين را مصنف در نهايه ص 193 درست ، عكس اين ، تفسير كرده است . پيشوايان اهل سنت فرق ميان اين دو را به اين كيفيت طرح كرده اند كه كدام يك اسوأ حالا و بدبختترند ، و در روايات اهل بيت ، مسكين ، اسوأ حالا از فقير ، معرفى گرديده زيرا مسكين ، از فرط بدبختى و فلاكت ، دست سؤال دراز مىكند بر خلاف فقير . اين وجه با معنى لغوى اين دو لفظ تناسب بيشترى دارد زيرا فقر ، بمعنى نيازمندى و مسكنت ، بمعنى ذلت و خوارى يا مشتق از سكون ، و بمعنى بىكاره گى و بىدست و پائى و ناتوانى است البته در مفهوم هيچ كدام ، سؤال كردن ، دخالت ندارد ولى مسكنت ، عادتا با سؤال ملازم است . محققان ، مىگويند تفاوت اين دو لفظ ، هنگامى ملحوظ است كه مانند آيهء زكات ، هر دو با هم به كار روند اما در مورد افتراق شكى نيست كه هر كدام مفهوم ديگرى را در بر دارد و به جاى هم به كار مىروند ، و به همين جهت گفته اند : « الفقير و المسكين ، كالجار و المجرور اذا اجتمعا افترقا و لذا افترقا اجتمعا » و بنا بر اين ، ثمرهء مهمى بر اين نزاع مترتب نمىشود . محقق اول در متن شرائع ، مستحقان زكات را هفت طبقه دانسته و در تفسير فقرا و مساكين گفته است : آنان كسانى هستند كه دارائى ايشان از مؤنهء سال كمتر است .

281