مسأله 12 - در حصول استطاعت فرقى نيست بين اين كه در شهر حج يعنى شوال و ذيقعده و ذيحجه مال پيدا كند يا قبل از آن ، بنابر اين اگر استطاعت مالى پيدا شود و استطاعت بدنى و ساير شرائط موجود باشد نمىتواند خود را از استطاعت خارج كند ، حتى در اوائل سال و قبل از ماه هاى حج .
مسأله 13 - خدمه كاروانها كه وارد جده مىشوند اگر ساير شرايط استطاعت را دارند از قبيل داشتن وسايل زندگى بالفعل يا بالقوه و رجوع با كفايت ، مثلا كار و صنعت و غير آن كه با آنها مىتوانند پس از مراجعت ادامه زندگى مناسب خود را بدهند مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند و كفايت از حج واجب آنان مىكند ، و چنانچه ساير شرايط را ندارند به مجرد امكان حج ، براى آنان استطاعت حاصل نشده است و حج آنان استحبابى است و چنانچه بعدا استطاعت پيدا كردند بايد حج واجب را بجا آورند ، و حكم روحانى كاروان نيز همين است لكن اگر بعد از مراجعت از مكه نياز به شهريه حوزه دارند مستطيع نمىشوند .
مسأله 14 - پزشكان يا كسان ديگرى كه با مأموريت به ميقات آمده اند و در ميقات جامع شرايط استطاعت هستند ، واجب است حجة الاسلام بجا آورند هر چند كه لازم است مأموريت خود را نيز انجام دهند .
15 - س - كسى در مدينه مريض شده ( سكته كرده ) و فعلا در بيمارستان است و دكترها گفته‌اند كه بايد تا دو هفته استراحت كند ، آيا بعد از مدت استراحت در صورتى كه حمل او براى انجام دادن اعمال مشكل باشد اگر او را به مكه ببرند وظيفه اين شخص چيست ؟
ج - اگر سال اول استطاعت او است و قدرت اعمال حتى به نحو اضطرارى را ندارد از استطاعت افتاده و حج بر او واجب نيست ولى براى دخول مكه بايد محرم شود و با انجام اعمال عمره مفرده ولو اضطرارى آن از احرام خارج مىشود ، و چنانچه سال اول استطاعت او نباشد و حج بر او مستقر شده اگر مأيوس از خوب شدن باشد بايد نايب بگيرد كه برايش عمره و حج تمتع انجام دهد و خودش براى دخول مكه محرم شود و عمره مفرده به طورى كه ذكر شد به جا آورد ، و چنانچه براى اين شخص انجام اعمال حج تمتع ممكن باشد ولو به نحو اضطرار و انجام اضطرارى اعمال ، لازم است محرم شود و هر مقدار از

19