مسائل جعاله جعاله آن است كه شخص قرار بگذارد در مقابل كارى كه براى او انجام مىدهند مال معينى بدهد ، مانند اين كه بگويد هر كس گمشده مرا پيدا كند صد تومان به او مىدهم . و به كسى كه اين قرار را مىگذارد جاعل ، و به كسى كه كار را انجام مىدهد عامل مىگويند . و فرق بين جعاله و اجاره اين است كه در اجاره پس از خواندن صيغه ، اجير بايد عمل را انجام دهد و كسى هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار مىشود ، ولى در جعاله هر چند عامل شخص معين باشد مىتواند مشغول عمل نشود ، و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهكار نمىشود .
( مسأله 2151 ) : جاعل بايد بالغ و عاقل باشد ، و از روى قصد و اختيار قرارداد كند ، و شرعا بتواند در مال خود تصرف نمايد ، بنابر اين جعاله شخص سفيهى كه مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف مىكند و نيز كسى كه به حكم حاكم شرع محجور شده ، صحيح نيست .
( مسأله 2152 ) : كارى را كه ( جاعل ) مىگويد براى او انجام دهند ، بايد حرام يا بى فائده نباشد ، پس اگر بگويد هر كس شراب بخورد ، يا در شب به جاى تاريكى برود ، ده تومان به او مىدهم ( جعاله ) صحيح نيست .
( مسأله 2153 ) : اگر مالى را كه قرار مىگذارد بدهد معين كند مثلا بگويد هر كسى اسب مرا يافت ، اين گندم را به او مىدهم ، لازم نيست بگويد آن گندم مال كجا است و قيمت آن چيست ، ولى اگر مال را معين نكند مثلا بگويد كسى كه اسب مرا بيابد ، ده من گندم به او مىدهم ، چنانچه مظنه اختلاف و نزاع باشد بايد خصوصيات آن را كاملا معين نمايد .
( مسأله 2154 ) : اگر ( جاعل ) مزد معينى براى كار قرار ندهد ، مثلا بگويد هر كس بچه مرا پيدا كند پولى به او مىدهم و مقدار آن را معين نكند ، چنانچه كسى آن عمل را انجام دهد ، بايد مزد او را به مقدارى كه در نظر داشته بدهد و گر نه به

391