( مسأله 2000 ) : اگر چيزى را كه مىتوان از آن استفاده حلال برد به قصد مصرف در حرام بفروشد - مانند انگورى كه به قصد شراب كردن فروخته شود - معامله آن حرام ، بلكه بنابر احتياط باطل است ، ولى اگر به اين قصد نفروشد و تنها بداند كه مشترى از انگور شراب تهيه مىكند ظاهر اين است كه معامله اشكال ندارد .
( مسأله 2001 ) : ساختن مجسمه جاندار بلكه نقاشى آن نيز حرام است ، ولى خريد و فروش آن چنانچه منفعت عقلائى داشته باشد ( مانند مجسمه هاى بدن انسان كه در آموزش پزشكى استفاده مىشود ) مانعى ندارد اگر چه احوط ترك است ، و نگهدارى آن در منزل كراهت شديد دارد ، و نماز در آن مكان قبول نمىشود ، و ملائكه رحمت نازل نمىشوند .
( مسأله 2002 ) : خريدن چيزى كه از قمار ، يا دزدى ، يا از معامله باطل تهيه شده باطل و حرام است ، و اگر كسى آن را بخرد بايد به صاحب اصليش برگرداند .
( مسأله 2003 ) : اگر روغنى را كه با پيه مخلوط است بفروشد ، چنانچه آن را معين كند مثلا بگويد اين يك من روغن را مىفروشم ، معامله به مقدار پيه اى كه در آن است محكوم به بطلان است ، و پولى كه فروشنده براى پيه آن گرفته مال مشترى و پيه مال فروشنده است ، و مشترى مىتواند معامله روغن خالصى را هم كه در آن است بهم بزند ، ولى اگر آن را معين نكند بلكه يك من روغن در ذمه بفروشد ، بعد روغنى كه پيه دارد بدهد ، مشترى مىتواند آن روغن را برگرداند ، و روغن خالص را مطالبه نمايد .
مسائل ربا در خريد و فروش ربا از گناهان بسيار بزرگ است ، و بعيد نيست - چنان كه صاحب جواهر و غير ايشان فرموده اند - : از ضروريات دين باشد ، كه منكر و حلال كننده آن دانسته ، از دين بيرون رود ، زيرا كه حرمت آن به قرآن و سنت و اجماع مسلمين ثابت است . و آيات و احاديث در شدت نكوهش آن بسيار وارد شده است .
خداوند متعال فرمود : ( يا ايها الذين آمنوا اتقوا الله وذروا ما بقي من الربوا إن

359