افزايش قيمتش ، ولى قيمت آن بالا رفت ، چنانچه آن مال را به پول در ذمه خريده ، سپس از پول خمس نداده قيمتش را داده است بايد خمس قيمتى را كه خريده بدهد ; و اگر در ذمه نخريده بايد حاكم شرع امضا كند و نيز خمس مال را به قيمت روز بدهد ، مانند اين كه ملكى را براى زراعت خريده و قيمت آن افزايش يافته است .
( مسأله 1738 ) : اگر كسى كه از اول بلوغش خمس نداده از منافع كسب ، چيزى كه به آن نياز ندارد خريده و يك سال از هنگام منفعت بردن گذشته بايد خمس آن را بدهد . و اگر اثاث خانه و چيزهاى ديگر كه به آنها نياز دارد مطابق شأن خود خريده ، چنانچه بداند در بين سالى كه در آن سال فائده برده آنها را خريده ، لازم نيست خمس آنها را بدهد ، و اگر نداند كه در بين سال خريده يا پس از پايان سال ، بنابر احتياط واجب بايد با حاكم شرع مصالحه كند .
2 - معدن ( مسأله 1739 ) : اگر از معدن طلا ; نقره ; سرب ; مس ; آهن ; نفت ; ذغال سنگ ; فيروزه ; عقيق ; زاج ; نمك و معدنهاى ديگر چيزى بدست آورد ، چنانچه به اندازه نصاب باشد بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1740 ) : نصاب معدن 15 مثقال معمولى طلاى مسكوك است ، يعنى اگر قيمت آنچه را از معدن در آورده به 15 مثقال طلاى مسكوك ( مساوى بيست مثقال شرعى ) برسد ، بايد خمس مقدارى را كه پس از كم كردن مخارجى كه كرده است باقى مىماند ، بدهد .
( مسأله 1741 ) : اگر قيمت چيزى كه از معدن در آورده ، به 15 مثقال طلاى مسكوك نرسد ، خمس آن هنگامى لازم است كه به تنهائى يا با منفعتهاى ديگر كسب او از مخارج سالش زياد بيايد .
( مسأله 1742 ) : بنابر احتياط لازم گچ و آهك و گل سر شور و گل سرخ مانند ساير معادن است .

310