فقيهى نامدار شده كه خود تشكيل يك كتاب مستقل و بزرگ داده و رساله‌هائى كه به صورت سؤال و جواب در دسترس است غالبا از همين گونه پرسشها صورت گرفته كه در خلال دورانى از فقيهى مورد توجه در هر عصرى شده و بعدها در دسترس عموم قرار گرفته است و لذا قسمتى از رساله‌ها و كتب فقهى مختلفى كه داريم به صورت سؤال و جواب است هر چند كه گاهى طرح اين پرسشها و پاسخ ها از طرف مؤلف و بعنوان روش آسان براى ياد گرفتن به كار رفته و مسبوق به سؤالى از كسى و جائى نيست كه مىتوان از اين نمونه كتابها ، كتاب ( جواهر الفقه ) قاضى ابن براج را نام برد و ليكن نوع سؤالها همان مطالبى است كه از بلاد و نواحى از فقها پرسش شده است و در فهرست كتابهاى علماء بزرگ سابق مانند شيخ مفيد و سيد مرتضى و شيخ طوسى و شيخ صدوق اين نوع كتابها زياد است و مسائل طرابلسيه و مسائل رسيه سيد مرتضى از اين قبيل است . و از جمله كتابهاى صدوق كتاب جوابات مسائل وارده از واسط و جوابات مسائل وارده از قزوين و جوابات مسائل وارده از مصر و جوابات مسائل وارده از بصره و جوابات مسائل وارده از كوفه را نام برده‌اند [1] .
بارى تعداد عمده‌اى از بزرگان ، كتابهاى سؤال و جواب داشته‌اند و از جمله در اين اعصار اخيره ، مرحوم ميرزاى قمى " كتاب جامع الشتات " نوشته كه مجموعه‌اى بزرگ و ارزشمند است و آن مرد بزرگ مسائل زياد و مطالب متنوعى را كه از ايشان پرسش شده جواب داده‌اند .
چنانچه مرحوم سيد محمد باقر رشتى نيز رساله بزرگى بنام سؤال و جواب دارد .
نيز مرحوم آقا محمد على كرمانشاهى كتاب سؤال و جوابى دارد كه بنام " مقامع الفضل " نامگذارى فرموده است .
و شيخ اعظم شيخ مرتضى انصارى نيز رساله سؤال و جوابى داشته‌اند .
و همچنين مرحوم حاج ملا محمد اشرفى رساله سؤال و جواب بسيار مفصلى دارد . و آن را " شعائر الاسلام " ناميده است .
چنان كه فقيه معروف مرحوم آقاى سيد محمد كاظم طباطبائى يزدى رساله سؤال و جوابى به عربى بنام " السؤال والجواب " نوشته‌اند و در پشت آن نوشته شده ( السؤال والجواب وهو مجموع نبذة مما صدر من قلم دعامة الدين . . . السيد

[1] معجم رجا ل الحديث ج 16 ص 36 .

8