علم فقه در عصر " پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله و أئمة أهل البيت عليهم السلام " پژوهندگان زياد و رونقى چشم گير داشته و مورد توجه پيروان دين بوده بويژه در زمان امام باقر و امام صادق عليهما السلام كه به حد اعلاى اوج خود رسيده و دانشمندان بسيارى در مسائل مختلف دينى و فروع احكام در محضر آن دو پيشواى بزرگ شيعه پرورش يافتند .
مسائل و احكام اسلامى در آن عصر نورانى علمى چنان تحليل و بررسى مىشد كه زرارة بن اعين مدت چهل سال مسائل حج را از امام صادق عليه السلام مىآموخت و باز هم زمينه بحث باقى بود چنانچه او خود مىگويد : ( قلت لأبي عبد الله عليه السلام جعلنى الله فداك أسألك عن الحج منذ أربعين عاما فتفتيني فقال : يا زرارة بيت حج إليه قبل آدم ، بألفي عام تريد أن تفتي مسائله في أربعين عاما ) [1] .
مىگويد به امام صادق ( ع ) عرض كردم خداوند مرا فداى تو گرداند از چهل سال پيش تاكنون راجع به مسائل حج از شما مىپرسم و شما همواره جواب مىدهيد ! ! فرمود : اى زراره كانون مقدسى كه دو هزار سال پيش از آدم ، مورد توجه و زيارتگاه بوده تو مىخواهى مسائل آن در ظرف چهل سال بيان شود ؟ .
ائمه طاهرين مخصوصا اين دو بزرگوار ، با مساعدت شرائط ، مردم را با بيانات گوناگون و روشهاى مختلف ، ترغيب و تشويق مىكردند تا فقه اسلامى را بياموزند .
يونس بن يعقوب مىگويد : پدرم گفت به امام صادق عليه السلام عرض كردم ( أن لي أبنا قد أحب أن يسألك عن حلال و حرام ولا يسألك عما يعنيه قال فقال لي وهل يسأل الناس عن شيء أفضل من الحلال والحرام ) [2] براى من فرزندى است كه جدا دوست مىدارد مسائل حلال و حرام را از شما پرسش كند و ليكن از مطالبى كه به دردش مىخورد پرسش نمىكند حضرت صادق عليه السلام فرمود : آيا مردم از مطلبى پرسش مىكنند كه از حلال و حرام بهتر و بالاتر باشد ؟ .
و گاهى حتى از راه تهديد ، آنان را به فرا گرفتن احكام و مسائل دينى وادار مىنمودند .
چنانچه امام باقر عليه السلام فرمود : ( لو أتيت بشاب من الشيعة لا يتفقه في

[1] وسائل الشيعه ج 8 ص 7 .
[2] محاسن برقى ج 1 ص 229 ، چاپ 1370 قمرى .

4