حكم مالى موروثى كه قيمت آن ترقى كرده و حكم چيزى كه با پول مخمس يا موروثى خريده شده و ترقى قيمت پيدا كرده س 136 - اموالى از مورث به ورثه ، منتقل شده كه در موقع انتقال ، ارزش زيادى نداشته ولى امروز قيمتش چند برابر شده آيا به اين زيادى قيمت ، تا نفروخته خمس تعلق مىگيرد يا نه ؟ و بر فرض اين كه فعلا تعلق نگيرد بعد از فروش ، آن زيادى به منزله ارباح مكاسب است يا حكم ديگرى دارد ؟ .
ج - در مثل زمين و آب و مستغلات كه براى فروش ، خريده نشده تا نفروخته زيادى ، خمس ندارد و پس از فروش ، زيادى قيمت ، ربح سال فروش ، محسوب مىشود كه اگر صرف مؤنه سال نشد خمس دارد و اگر اجناس ، جهت فروش باشد كه وارث ، هم براى فروش و استفاده از ترقى قيمت آن ، آن را نگاهدارى نموده باشد - از قبيل اجناس دكان و مغازه - زيادى قيمت ، خمس دارد و اگر صرف در مؤنه سال نشود اداء آن ، لازم است .
س 137 - شخصى زمينى را به مبلغ هزار تومان خريده و هزار تومان هم نهال سيب ، خريدارى و در آن غرس نموده و خمس اين دو هزار تومان را حساب كرده ، و احداث باغ به منظور استفاده از ميوه آن بوده كه در هر سال ميوه را بفروشد و از اين طريق ، بهره برادرى نمايد . بعد از چهار پنج سال چهل هزار تومان ارزش پيدا كرده و صاحب باغ ، فوت نموده و باغ مزبور به ورثه او منتقل شده و فعلا شايد هشتاد هزار تومان بلكه بيشتر ارزش داشته باشد آيا خمس به چنين باغى تعلق گرفته يا نه ؟
و بر فرض تعلق ، تنها خمس ميوه را بايد بدهد يا خمس قيمت باغ هم بايد داده شود ، و همچنين بر فرض وجوب اداء خمس ، آيا خمس چهل هزار تومان زمان حيوة مورث را بايد بدهند يا خمس قيمت فعلى آن را كه هشتاد هزار تومان ( 80000 ) است ادا نمايند ؟ .
ج - در فرض مسأله كه خمس دو هزار تومان داده شده نمو متصل نهالهاى غرس شده ، خمس دارد ولى ترقى قيمت سوقيه تا زمان فوت و همچنين بعد از فوت ، خمس ندارد بلى اگر ورثه ، آن را بفروشند ترقى قيمت بعد از موت ، جزء دخل روز

327