بخورد و پس از رؤيت ماه در شب اول به قرائن و نشانه‌هائى يقين كند كه روز گذشته از ماه مبارك رمضان بوده تكليف او چيست ؟ آيا قضا و كفاره دارد يا فقط قضا بر او واجب است ؟
ج - در فرض سؤال اگر از شهرت رؤيت هلال ، علم حاصل كند كه مثلا امروز عيد فطر است و افطار كند و بعد هم علم پيدا كند كه روز عيد نبوده بايد آن روز را قضا نمايد و كفاره ندارد و اگر از شهرت ، علم حاصل نكرده و افطار نموده و بعد علم به خلاف حاصل كند بايد علاوه بر قضا ، كفاره نيز بدهد .
س 7 - اگر حاكم شرع ، حكم نكرده ولى به يقين حاكم شرع ، روزه خود را خورده چه صورت دارد ؟ .
ج - در صورتى كه از ثبوت نزد حاكم و علم حاكم ، علم پيدا كرده كه اول شوال است و افطار كرده و بعد كشف خلاف شده فقط قضا دارد .
س 8 - اگر به حكم حاكم شرع روزه خود را خورده ، تكليفش چيست ؟ .
ج - به نظر اينجانب ، حكم حاكم نافذ است و قضا و كفاره ندارد ، مگر آن كه بعد ، علم به خطاء مستند حاكم ، حاصل كند كه در اين صورت فقط قضا دارد .
س 9 - آيا مىشود به علم موسميات و هواشناسى ، در تعيين وقت و اول ماه ، اعتماد كرد يا نه ؟ .
ج - اگر سبب اطمينان شود و استفسار ، ممكن نباشد ، جايز است ، مع ذلك رعايت احتياط ، خوب است .
مبطلات روزه س 10 - سيدنا ما تقول في هذه المسئلة : اذا كان رجل صائم يدرس القرآن غلطا وعدة من الصائمين حاضرون يستمعون كلامه ، فهل يبطل صومه وصوم المستمعين ام لا ؟ شكر الله سعيكم واطال الله عمركم ودمتم حراسا وامناء لديننا الحنيف .
ج - أما القاريء إذا أخبر بأن ما قرئه قرآن وقرأ غلطا عمدا وعلما ، يبطل صومه وأما إذا قرأ غلطا من دون أن يخبر بأن هذا قرآن فبطلان صومه محل إشكال ولا يترك الإحتياط بتركه وأما إذا قرأ غلطا بزعم الصحة فلا يبطل صومه ، وأما المستمعون

264